Dalış Sporları Turizmi

Kapsamı Nedir?

Deniz sporları turizmi genel olarak, sportif veya hobi amaçlı dalışlar, yelken, sörf, kürek, salcılık (rafting), su kayağı gibi suüstü sporları ve amatör balıkçılık faaliyetlerini kapsar. Dalış turizmi, aletli veya aletsiz olarak sualtındaki doğal ve kültürel değerleri keşfetme ve sualtının sessiz ortamında spor yapma amaçlı faaliyetleri içerir.

Dalış İçin Yasal Konular ve Güvenli Dalış

Aletli dalışlar (scuba), sualtında can güvenliğinin sağlanması adına kendine ait kurallar içeren bir disiplindir. Dolayısıyla da, bu sporu yapmak isteyenlerin öncelikle özel bir eğitimden geçmesi ve ulusal veya uluslararası merciler tarafından sertifikalandırılması gerekir. Dünya genelinde, Dünya Sualtı Federasyonu (Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques) ve Profesyonel Dalış Eğitmenleri Birliği (Professional Association of Diving Instructors) gibi kurumların uzmanlığına giren bu konu, Türkiye’de Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü’ne bağlı Sualtı Sporları, Can Kurtarma ve Su Kayağı Federasyonu’nun yetkisindedir. Bunun yanında, ülkede yapılacak sualtı dalış faaliyetlerinde uyulması gereken teknik şartlar ve sualtındaki kültürel mirasın ve doğal çevre dengesinin korunmasını gözeten yasaklar da ilgili mevzuat ile yasal bir altyapıya bağlanmıştır.

Dalış sporu, bir turizm ürünü olarak ele alındığında, aletli dalış hizmeti ile onu destekleyen çeşitli hizmet ve/veya ürünlerin sunumunu kapsayan bir sektördür denilebilir. Buradaki öğelerden özellikle ikisi ayrı bir önem arz etmektedir: Güvenli Dalış Sağlama ve Çekici Dalış Merkezlerini Sunma. Dalışların güvenliğinin sağlanması için, dalış öncesi ve sırasındaki kuralların ciddiyetle takip edilmesinin yanında, dalışlarda meydana gelebilecek kazalara yönelik ilk yardım ve tedavi hizmetleri altyapısının da oluşturulmuş olması gerekir. Özellikle de; dalgıçların su yüzeyine hızla çıkmasıyla oluşan ve halk arasında “vurgun” olarak bilinen dekompresyon hastalığının iyileştirilmesine yönelik hiperbarik oksijen tedavisi için gerekli basınç odalarının, dalış turizmi bölgelerinde hizmet veriyor olması önemlidir. Türkiye’de çok az sayıda bulunan bu sağlık birimlerinin kıyı şeritleri boyluca çoğaltılması, dalış turizminin gelişebilmesi adına ciddi fayda sağlayacaktır.

Dalış yapan turistler, bu etkinliklerinde spor yapmaktan öte nadir sualtı habitatını ve kültür değerlerini keşfetmeyi arzu ederler. Dolayısıyla; dalış turizminde rekabet edebilmek için gerekli konfor ve elverişlilik etkenlerinin sağlanmasından daha önemli olan ana unsur, ülkede bu alanda geliştirilmesi düşünülen güzergahların üstün sualtı çekicilikleri sunmasıdır. Dünyadaki uygulamalara  bakıldığında, başlıca 7 değişik sualtı dalışı disiplini bulunmaktadır.

Yeni başlayanlar için scuba dalışı iki türlü seçenek sunar:

Rekreasyonel dalış ve sportif dalış. Bunlardan turizmle bağlantılı olarak yapılan rekreasyonel scuba dalış eğlendirici yanlarıyla her yıl binlerce insanı kendine çeken bir etkinliktir. Sportif dalıcılar daha sık dalış yaparlar. Rekreasyonel dalış için derinlik limiti 30 metre iken, sportif dalışta bu limit 40 metredir. Bugün dünyada ve ülkemizde rekreasyonel ve sportif scuba dalış eğitimi veren kurumlar vardır.

Dalış Turizminde Türkiye

Doğal çekicilikler açısından bakıldığında; Türkiye’nin Kızıldeniz, Kanarya Adaları, Avustralya, Maldivler gibi markalaşmış ve Malta(Gozo), Hırvatistan(Dalmaçya kıyıları), Karayipler ve Umman gibi gelişmekte olan güzergahlarla rekabet edebilmesi pek mümkün gözükmemektedir. Buna karşılık, Türkiye Dalış Turizmi Malzeme Satışı ve Tedariki Güvenli Dalış Sağlama Çekici Dalış Merkezleri Sunma Dalış Koşullarını Hazırlama Bilgi Akışı (Dalgıçlık) Eğitim (sertifika verme) sualtı kültür değerleri açısından ciddi bir potansiyele sahiptir. 1960 yılında Kemer civarındaki Gelidonya batığına yapılan dünyanın ilk bilimsel gemi kazısından beri, Türkiye’de sualtı arkeolojisi faaliyetleri diğer çoğu ülkeye nazaran büyük bir ciddiyetle devam ettirilmiştir. Özellikle 1980’lerin ortalarında sualtı kültür mirasının bilimsel olmayan her türlü dalışa kapatılmış olması ise, Akdeniz’deki çoğu ülkede sualtı kültür değerleri ağır tahrip görürken, Türkiye’dekilerin büyük oranda korunmasına neden olmuştur. 2000’li yıllarla, korunan bu bölgelere yönelik yasaklar daraltılarak kontrollü bir biçimde dalış turistlerine açılmış ve sualtı milli parklarının kurulması için ilk atılımlar gerçekleşmiştir.

Türkiye’nin ilk ve tek sualtı milli parkı, Gökçeada’nın Yıldızköy ve Yelkenkaya arasında kalan kısmında, 1999 yılında ilan edilmiştir. Bu tür uygulamaların devam etmesi, hem sualtı kültür mirasının korunmasını, hem de turizmden ciddi anlamda gelir elde edilmesini sağlayacaktır. Civarında birçok antik batık bulunan Yassıada (Bodrum) ve Kaş yakınlarındaki batık Kekova şehri gibi arkeolojik alanların yanında, I. Dünya Savaşı’ndan kalma 267 adet gemi ve denizaltıyı barındıran Çanakkale Boğazı gibi yakın tarihten izler taşıyan çeşitli alanlar da sualtı milli parkı olmaya en uygun bölgelerdir. Bu bağlamda Çanakkale Boğazı’nın sürdürülebilir turizme kazandırılması için 2005 yılında Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’ne sunulan Gelibolu Sualtı Milli Parkı projesinin gerçekleştirilmesine yönelik çalışmalar devam etmektedir.

Türkiye’de dalış turizminde ilk 10 merkez:

1. Kaş Flying Fish – Antalya
2. Bodrum Büyük Resif – Muğla
3. Fethiye Afkule – Muğla
4. Ayvalık Deli Mehmet – Balıkesir
5. Kalkan açıkları – Antalya
6. Tekirova-3 Adalar – Antalya
7. Saros-Bebek ve Minnoş Kayalıkları – Çanakkale
8. Sivriada – İstanbul
9. Gökova Kocadağ – Muğla
10.Datça Hisarönü – Muğla

Marmara Bölgesi:

Balıkesir-Ayvalık (Güneş Adası, Yuvarlak Ada, Kerbela Taşları ve Kız Adası), Çanakkale (Saros-Lundy, Bebek ve Minnoş Kayalıkları), Gökçeada ve Bozcaada (Eşek Adası, Orfoz ve Karayer Adaları, Mermer Burnu, Tuz Burnunun Güney Kıyıleri, Çanak Limanı, Bakla Taşı, Pınar Dere), İstanbul-Sivriada

Ege Bölgesi:

Muğla (Datça-Esen Ada, Hisar Önü, Gökova Kocadağ ), Marmaris (Rodos, Kütük Burnu, Cennet Adası, Kadırga Feneri, Kargı Adası, Boncuk Koyu), Bodrum (Orak Ve Çatal Adası, Kargı ve Köçek Adaları, Büyük Resif), Fetiye (Afkule)

Akdeniz Bölgesi:

Kemer (Paris Batığı), Kalkan (Patara Kanyonu, B-24 Amerikan Savaş Uçağı Batığı, Uluburun Antik Batığı, Gelidonya Antik Batığı, Fransız (Sosyete) Batığı, Falezler, Sıçan Adası, Kaş Uçak Batığı, Gök Mağarası, Suluin Mağarası, Mersin (Dana Adası-Sıncak Koyu)

Kocaeli Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Doç. Dr. Yasemin Nemlioğlu Koca’nın ders notlarından alınmıştır. Kendisine teşekkür ederiz.