DENİZ TİCARETİ HUKUKU

                                             DENİZ TİCARETİ HUKUKU

                                 DONATAN VE DONATMA İŞTİRAKİ KAPTAN  VE GEMİ ADAMLARI    Donatan Kavramı

• Alman-Türk Hukuk sistemine göre gemisini deniz ticaretinde kullanan kimseye «donatan» denir.
• Bununla beraber kendisinin olmayan bir gemiyi kendi adına deniz ticaretinde bizzat veya kaptan aracılığıyla kullanan kimsede üçüncü kişilerle olan ilişkilerinde donatan sayılır.
• Bu sonuncu kişiye Alman hukukunda «Gemi işletme müteahhidi» adı verilir.Donatan olmanın unsurları;
  • Donatan « bir deniz gemisini işleten kimse» olarak tanımlandığına göre,
  • Otel, restoran, depo veya sergi gibi amaçlara kullanılan gemilerden kazanç sağlayan kimseler donatan sayılmazlar.Gemi işletme müteahhidi
    • Kendisinin olmayan bir gemiyi menfaat sağlamak amacıyla suda kendi adına bizzat veya kaptan aracılığıyla kullanan kişi, üçüncü kişilerle olan ilişkilerinde donatan sayılır.(TTK m. 1061 / 2)
    • Başkasına ait gemiyi işleten yani kiraya verilen gemiyi işleten kimseye «charterer» denir.
    • Bu durumda geminin hem teknik yönetimi hem de ticari yönetimi gemiyi tahsis edende değil, gemi kendi kullanımına tahsis olunan charterer üzerindedir.
    • Bu nedenle, kaptan ve gemi adamları bu tarz sözleşmelerde bütünü ile charterer’ın emri ve yönetimi altındadır.
    • Buna karşılık «Time Charter» tipi sözleşmede, yani zaman çarterin de –ki burada geminin teknik yönetimi terkedilmeyerek tahsisi söz konusudur– charterer’a geçen, sadece geminin ticari yönetimidir.
    • Yani burada charterer «Gemi İşletme Müteahhidi» değildir.
    • Gemi işletme müteahhidi üçüncü kişilerle olan ilişkilerinde «donatan» sayılacağına göre müşterek avarya, çatma ve kurtarma-yardım ile ilgili bütün haklar ve sorumluluklar da kendine düşer.
    • Çalıştırdığı personelin ücretleri ve bunların görevlerini yaparken işledikleri haksız fiillerden doğan tazminatı ödeyecek olan da yine kendisidir.
    • Yani kaptanın yasal yetkisi çerçevesinde yaptığı hukuki işlemlerden  Gemi Sahibi değil Gemi İşletme Müteahhidi sorumludur.
    • Çünkü gemiyi «kendi emrindeki kaptan ve gemi adamlarıyla» deniz ticaretinde kullanan odur.
    • Ayrıca; Ticaret Kanunu’nun 1062. maddesine göre «Donatan, gemi adamlarının,  zorunlu danışman kılavuzun veya isteğe bağlı kılavuzun görevlerini yerine getirirken işledikleri kusur sonucunda üçüncü kişilere verdiği zararlardan sorumludur.»
    • Donatma iştirakinin idaresi için müşterek donatanlar isterlerse bir «gemi müdürü» tayin edebilirler.
    • Gemi müdürünün donatma iştirakini temsil yetkisinin kapsamı TTK’nın 1071. maddesinde düzenlenmiştir.
    • Ancak gemi müdürü, iştirak tarafından yetkilerinin kapsamına getirilen sınırlamalara uymakla yükümlü olup, alınan kararlara göre hareket etmek ve bu kararları uygulamak zorundadır.(TTK m. 1069 / 2)
    • TTK m. 934’e göre gemi adamları, kaptan, gemi zabitleri, tayfalar ve gemide istihdam edilen diğer kimselerdir.
    • Ancak kaptanın hukuki durumunda diğer gemi adamlarına göre önemli farklar vardır.
    • Kaptanın hukuki durumu Ticaret Kanunu’nun 1088-1118. maddelerinde düzenlenmiştir.
    • TTK m. 934’e göre gemi adamları, kaptan, gemi zabitleri, tayfalar ve gemide istihdam edilen diğer kimselerdir.
    • Ancak kaptanın hukuki durumunda diğer gemi adamlarına göre önemli farklar vardır.
    • Kaptanın hukuki durumu Ticaret Kanunu’nun 1088-1118. maddelerinde düzenlenmiştir.
    • TTK m. 934’e göre gemi adamları, kaptan, gemi zabitleri, tayfalar ve gemide istihdam edilen diğer kimselerdir.
    • Ancak kaptanın hukuki durumunda diğer gemi adamlarına göre önemli farklar vardır.
    • Kaptanın hukuki durumu Ticaret Kanunu’nun 1088-1118. maddelerinde düzenlenmiştir.
    • 3) Kaptan yola çıkarken gemi adamlarına ve yüke ait belgelerin gemide bulunmasına dikkat etmekle yükümlüdür.
    • 4) Gemi kalkmaya hazır olduğunda ilk elverişli fırsatta kaptan yola çıkmaya mecburdur. Hastalık veya diğer bir sebepten dolayı gemiyi yönetebilecek bir durumda olmasa dahi geminin hareketini ve yolculuğun devamını geciktiremez. Gerekirse yerine başka kaptan koymalıdır. Kendisine vekalet eden kaptanın eylemlerinden –onu seçmedeki kusuru- hariç sorumlu olmaz.
    • 3) Kaptan yola çıkarken gemi adamlarına ve yüke ait belgelerin gemide bulunmasına dikkat etmekle yükümlüdür.
    • 4) Gemi kalkmaya hazır olduğunda ilk elverişli fırsatta kaptan yola çıkmaya mecburdur. Hastalık veya diğer bir sebepten dolayı gemiyi yönetebilecek bir durumda olmasa dahi geminin hareketini ve yolculuğun devamını geciktiremez. Gerekirse yerine başka kaptan koymalıdır. Kendisine vekalet eden kaptanın eylemlerinden –onu seçmedeki kusuru- hariç sorumlu olmaz.
    • Donatma İştiraki kavramı
      • TTK m. 1064/1’de şu şekilde tanımlanmıştır:
        • Birden çok kişinin paylı mülkiyet şeklinde malik oldukları bir gemiyi, menfaat sağlamak amacıyla aralarında yapmış oldukları sözleşme gereğince, hepsi adına ve hesabına suda kullanmaları halinde «donatma iştiraki» vardır.Donatma İştirakinin Yönetimi
          • Paydaş donatanlar arasındaki hukuki ilişkiler ile donatma iştirakinin temsili ve yönetimi paydaşlar arasındaki sözleşme hükümlerine tabidir.
          • Sözleşmede hüküm bulunmayan durumlarda, TTKm.1067–1087 hükümleri uygulanır. (TTK m. 1066)

      Donatma İştirakinin Yönetimi

      • Kaptan sadece gemi müdürünün emir ve talimatlarına uymakla yükümlü olup, paydaş donatanlardan herhangi birinin vereceği talimata uymak zorunda değildir.

      (TTK m. 1070 / 2)

      Paydaş Donatanların Sorumluluğu

      • Donatma iştirakinin tüzel kişiliği olmadığına göre onun hak ve borçları payları oranında paydaş donatanların hak ve borçlarıdır.

      TTK’nın 1080 maddesine göre deniz alacaklarından sorumluluğun sınırlandırılmasıyla ilgili hükümler saklı kalmak üzere, paydaş donatanlar, iştirakin borçlarından dolayı üçüncü kişilere karşı iştirak payları oranında şahsen sorumludurlar

      Donatma İştirakinin Sona Ermesi

      • Paydaş donatanlardan birinin ölümü veya iflası, donatma iştirakinin sona ermesine sebep olmaz.(TTK m. 1085)
      • Donatma iştiraki geminin zayi olmasıyla sona erer.
      • Geminin tüm paylarının bir elde birleşmesi ya da geminin devamlı olarak deniz ticaretinden kullanılmaktan çıkarılması, örneğin geminin kiraya verilmesi de donatma iştirakinin sona ermesine neden olur.                   Kaptan ve Görevleri
      • TTK m. 934’e göre gemi adamları, kaptan, gemi zabitleri, tayfalar ve gemide istihdam edilen diğer kimselerdir.
      • Ancak kaptanın hukuki durumunda diğer gemi adamlarına göre önemli farklar vardır.
      • Kaptanın hukuki durumu Ticaret Kanunu’nun 1088-1118. maddelerinde düzenlenmiştir.
      • 1) Kaptan, yola çıkmadan önce geminin denize ve yola elverişli olmasına dikkat etmeye mecburdur.
      • 2) Kaptan yükleme ve boşaltma araçlarının amaca elverişli durumda bulunmasına ve istif işleri özel istifçiler tarafından görülse bile, istifin denizcilikte geçerli usul ve örflere uygun yapılmasına dikkat etmekle yükümlüdür.
      • 3) Kaptan yola çıkarken gemi adamlarına ve yüke ait belgelerin gemide bulunmasına dikkat etmekle yükümlüdür.
      • 4) Gemi kalkmaya hazır olduğunda ilk elverişli fırsatta kaptan yola çıkmaya mecburdur. Hastalık veya diğer bir sebepten dolayı gemiyi yönetebilecek bir durumda olmasa dahi geminin hareketini ve yolculuğun devamını geciktiremez. Gerekirse yerine başka kaptan koymalıdır. Kendisine vekalet eden kaptanın eylemlerinden –onu seçmedeki kusuru- hariç sorumlu olmaz.
      • 5) Kaptan gemiyi sevk ve yönetimle yükümlüdür. Bu nedenle yükleme başladıktan sonra boşaltma bitinceye kadar acil sebepler olmadıkça ikinci kaptanla birlikte aynı zamanda gemiden ayrılamaz.
      • 6) Gemi jurnalinin tutulmasıyla ilgili II. kaptanı yada onun özrü durumunda uygun bir gemi adamını bu görevde görevlendirmek zorundadır.
      • 7) Kaptan yolculuk sırasında vuku bulabilecek bütün kazalara, bunlar ister geminin, ister yükün hasarına isterse de barınma limanına girmesiyle alakalı meydana gelecek herhangi bir durumda deniz raporu hazırlamakla yükümlüdür.
      • Bu rapora gemi adamlarının tamamı veya bir kısmının katılımı mecburdur.
      • Ayrıca mahkeme tespiti yaptırmakla yükümlüdür. 
      • 8) Her kaptan, denizde can tehlikesine uğramış olarak rast geldiği kimselere düşman bile olsa kendi gemisini ve gemi adamlarını ciddi bir tehlikeye atmaksızın elinden gelen her yardımı yapmakla görevlidir. 
      • 9) Kaptan yabancı ülkelerdeyken, o ülke mevzuatına uymakla yükümlüdür. Aksi takdirde bundan doğan zararı öder.
      • 10) Kaptan gemisine harp kaçağı olduğunu bildiği veya bilmesi gereken malı yüklemeden doğan zararı da öder.
      • 11) Kaptan donatanın izni olmaksızın kendi hesabına gemiye eşya yükletemez. Aksi takdirde donatan bu yüzden uğradığı zararı tazmin ettirebilir.
      • 12) Kaptan navlundan başka alınan paranın donatanın alacak hesabına geçirilmesinden sorumludur. Aksi takdirde bu ücret kendinden tazmin edilir.
      • 13) Kaptan gemi adamlarının disiplin amiridir.
      • 14) Kaptan gemide meydana gelecek doğum ve ölümleri gemi jurnaline kayıt, bir şahadetname ile belgeleme, bu kişinin haklarını koruma, gemide işlenen suçlarla ilgili kanıtları toplama ve sanığı gözetim altında bulundurma yükümlülükleri vardır.Kaptanın Yetkileri
        • Kaptan, kanundan doğan temsil yetkisine sahiptir; donatanı, taşıyanı ve yükle ilgili şahısları temsil eder.
        • Bu yetki, gemi bağlama limanında bulunduğu sırada dar, gemi sefere çıktıktan sonra daha geniştir.
        • Kaptan, gemi ister bağlama limanında olsun, ister yolculukta olsun konşimento tanzim ve imza etmek hususunda kanunen taşıyanı temsil yetkisine sahiptir.                  
        • Gemi Adamları
          • Gemilerin yola elverişlilik bakımından donatılmalarında gemi adamları ile ilgili gerekleri belirlemek amacıyla «Gemi Adamları Yönetmeliği» hazırlanıp yürürlüğe konmuştur. Bu yönetmelik STCW 78/95’e göre hazırlanmıştır.
          • Türk bayraklı gemilerde çalışan ve çalışacak olan gemi adamlarını ve bunların yeterlikleri, eğitimleri, sınavları, belgelendirmeleri, sağlık durumları, kütükleme işlemleri ve vardiya tutma ile ilgili kuralları kapsar.