Gabya - Özlem Çakmak DENİZ YOLU KONŞİMENTOSUNUN DÜZENLENMESİ
Konşimento, taşıyan tarafından yükletenin isteği üzerine ve yükletenin istediği kadar örnek hâlinde düzenlenir. Yükletenin isteği hâlinde bu, taşıyan için bir zorunluluktur. Talebin bulunmaması hâlinde konşimento düzenleme zorunluluğu yoktur. Ancak, özellikle uluslararası mal satışlarında oynadığı önemli rol ve akreditif işlemlerinde bankalarca mutlaka aranılan bir belge olması nedeniyle hemen her taşımada konşimentonun düzenlenmesi talep edilmektedir. Konşimentonun düzenlenmesi için yükün teslim edilmiş veya yüklenmiş olması şarttır.
Konşimentonun İçeriği
Türk Ticaret Kanunu’nda konşimentoya yazılacak hususlar belirtilmiştir. Bunların konşimentoya yazılmasını taşıyan ve yükleten isteyebilir. Ancak bu kayıtlardan bazılarının konşimento da gösterilmemesi her zaman konşimentonun hükümsüzlüğünü ortaya çıkarmaz. Türk Ticaret Kanunu’nda konşimentonun içeriğine ilişkin bilgiler aşağıdaki şekilde sıralanmıştır.
- Taşıyanın Adı ve Unvanı
Taşıyanın adı ve soyadı veya ticaret unvanının, konşimento düzenlemesi sonucu doğan borç yükümlülüğünün süresi bakımından konşimentoda yazılı olması zorunludur. Çünkü; kaptan veya donatanın diğer bir temsilcisi tarafından düzenlenen bir konşimento da (TTK, 1097 -4) taşıyanın adı gösterilmediği takdirde donatan, taşıyıcı sayılacağı gibi, taşıyanın adının yanlış bildirilmesi hâlinde donatan, beyanın doğru olmamasından doğacak zarardan da gönderilene karşı sorumludur. (TTK, 1099).
- Kaptanın Adı
Konşimentoda, kaptanın adı ve soyadı yazılı olmalıdır. Çünkü, kaptan, navlun sözleşmesinin yerine getirilmesi ile yükümlü kişi olarak, yükle ilgili şahıslara karşı sorumludur (TTK, 972 – 973).Ancak, gemi ikame klozu bu kaydın önemini azalttığı için, konteyner gemisi gibi düzenli hat seferleri yapan gemilerin konşimentolarında genellikle kaptanın adı yer almaktadır. (TTK, 1098 – 2).
- Taşıma Yapacak Geminin Adı ve Uyruğu
İkame şartı olmayan yükleme konşimentoları için gemi adı esaslı bir unsurdur. Yükün başka bir gemiye aktarma edilmesi hâlinde, düzenli posta seferlerinde aynı işletmenin diğer bir gemisine aktarmak hariç, konşimento ikinci gemiye (taşıyana) karşı hüküm ifade etmez. Tesellüm konşimentosunda da yükü taşıyacak geminin belirtilmesi gerekir. Geminin uyruğu savaş zamanlarında veya bazen siyasi sebeplerden ötürü özel bir önem arz ettiği hâlde konşimentoda gösterilmez, ancak tespiti kolaydır.
- Yükletenin Adı
Sadece emre düzenlenmiş bir konşimentoda yükletenin adı esaslı bir unsur teşkil eder. Çünkü yükletenin adı ve soyadı veya ticaret unvanı özellikle emre yazılı konşimentolarda ciro silsilesinin düzenli olup olmadığını ve yükleten sıfatıyla sorumlu tutulacak kişiyi belirlemek bakımından önemlidir. (TTK, 1023 -1026)
- Gönderilenin Adı
Gönderilenin adının yazılması eğer konşimento gönderilenin emrine düzenlenecekse TTK’ ya göre zorunlu hâle gelir. Çünkü böyle bir konşimentoda gönderilenin adı yazılı olmazsa, hamil teselsül eden cirolarla bunların gönderilene dayanması belgelendirilemez.(TTK, 1098 -5). Konşimentoda gönderilenin adı yazılmaz ve emre kaydı da bulunmazsa bu takdirde ortada hamile yazılı bir konşimento vardır. Emre kaydı olmadan yalnız gönderilenin adı yazılırsa konşimento nama yazılı bir konşimentodur. Gönderilen olarak taşıtan, yükleten, taşıyan ve kaptanda gösterilebilir.
- Yükleme Limanı
Malın menşeini ispat bakımından özel bir önem arz ettiğinden yükleme limanı, esaslı bir unsur olmamasına rağmen, daima konşimentoya yazılır. Bu liman çok defa aynı zamanda konşimentonun düzenleme yeridir. (TTK, 1098 -6, 1020).
- Boşaltma ve Emir Limanı
Boşaltma limanı, taşıyanın yükü teslim borcunun ifa yeri olması bakımından önemlidir. Konşimentoya emir limanı, yani boşaltma limanına dair talimatın alınacağı liman da yazılabilir. (TTK, 1098 -7, 1050).
- Yük İle İlgili Bilgiler
Taşınmak üzere tesellüm edilen veya gemiye yüklenen yükün konşimentoda belirlenmesi zorunludur. Konşimentoda esaslı bir unsur olan bu durum, yükün gemideki diğer yüklerden her zaman ayırt edilmesini sağlayacak nitelikte ve tam olmalıdır. Gemiye yüklenen veya taşınmak üzere teslim alınan malların cinsi, ölçüsü, sayı veya tartısı, markaları ve dışardan belli olan hâl ve nitelikleri konşimentoda yer almalıdır (TTK, 1098 -8).Konşimentonun kapsaması gereken en önemli kayıtlar, yüke ilişkin kayıtlardır. Esasen, alıcı ve satıcı arasındaki uyuşmazlıkların kaynağı da bu kayıtla ilgili konulardır
a-) Yükün Türü
Yükün türünün konşimentoya yazılması gerekir. Yükün türünün ayırt edilecek şekilde konşimentoya yazılması, konşimentonun tedavül kabiliyetini ve resmi makamlara ispat kuvvetini artırması bakımından önemlidir. Bu nedenle her iki tarafta, yükün türünün yazılmasını isteyebilir. Bir yükü tanımlarken doğru yük sınıflandırılması önemli olduğu için, her bir yük sınıflandırması tanımına ayrı bir sevkiyat kalemi açılmalıdır.
b-) Yükün Miktar Birimi
Taşıyan, yükün miktarını belirtmeye yarayan hacim, sayı, tartı gibi verilerden yalnızca birini konşimentoya yazmakla yükümlüdür. Ancak söz konusu bu verileri seçerken dilediği gibi davranamaz. Seçtiği miktar birimi çoğu kez navlunun hesaplanmasında dikkate alınan ya da kolay kontrol edebileceği bir birim olmalıdır.
c-) Yükün Ambalajı
Eşya ya da yük, yükletenin beyanının aksine hasarlı ise veya harici görünüşü itibariyle iyi durumda değilse, taşıyan yükletenin beyanlarıyla bağlı değildir. Taşıyıcı, konşimentoda, yükün ambalajı ile ilgili bilgileri belirterek, doğacak sorumluluğunu ortadan kaldırır. Her eşya sınıflandırması için birden fazla ambalaj kullanılmış ise, her ambalaj tipine ayrı giriş yapılmalıdır ve ambalaj türü belirtilmelidir.
d-)Yükün Ağırlığı
Her sevkiyat kalemi için toplam brüt ağırlık girilir. Dökme yüklerde dara ve net ağırlıklar ayrıca eşyanın tarifi bölümünde belirtilmelidir. Ambalajlı yüklerde palet ve takoz gibi unsurların ağırlığı net ağırlığa dâhil edilir..
- Navluna Ait Şartlar
Navluna ait şartların belirtilmesindeki amaç, gönderilenin navlun ödeyip, ödemeyeceğine ilişkin olan hükümleri içermesindendir. Navlunun peşin tahsil edilmiş olduğu (freight prepaid) veya varma limanında gönderilen tarafından ödeneceği (freight payable at destination ya da freight collect) kayıtları konşimentoya yazılır. (TTK, 1098 -9). Konşimento bu hususta hiçbir hükmü içermez ve navlun sözleşmesine de atıfta bulunmazsa gönderilen, yükü teslim almasına rağmen navlun ve navluna dair giderleri ödemekle yükümlü olmaz.
- Konşimentonun Düzenlenme Tarihi ve Yeri
Konşimentonun düzenlendiği yer ve gün de konşimentoda gösterilmelidir. Konşimento tedavül kabiliyeti bulunan kıymetli bir evrak olduğundan, bunu devralan kişinin konşimento içerdiği malın ne zaman yüklendiğini bilmesi, bu malın tekrar satışı bakımından özel bir önem taşımaktadır. (TTK, 1141). Denizaşırı satışların ifasında konşimentonun düzenleme yeri ve tarih önemlidir. Mallar çoğu kez belli bir tarihte yüklenmeleri şartıyla ve menşe memleket dikkate alınarak satılıp alınırlar. Satış sözleşmesinde kabul edilmiş bir tarihten geç bir yükleme tarihini içeren konşimentoyu alıcı ret edebilir.
Konşimentonun tarihi kusurlu olarak yanlış yazılmış ise taşıyan bundan doğan zararlardan sorumlu tutulmaktadır (TTK, 1097, 1098 -11).
- Konşimentonun Düzenlenen Nüshalarının Sayısı
Yük gemiye alınır alınmaz taşıyan; yükün teslim alındığı sırada verilmiş olan muvakkat makbuz veya tesellüm konşimentosunun iadesi mukabilinde yükletenin istediği kadar nüshada ”yükleme konşimentosu” düzenler. Konşimentoların bütün nüshalarının aynı metinde olması ve her birinde kaç nüsha olarak tanzim edildiğinin gösterilmesi şarttır (TTK, 1097, 1098 -11).
Konşimento Nüshaları / Tam Takım İbaresi (Full Set Of B/L) Konşimentolar birden fazla orjinal nüshalı olarak düzenlenebilir. Bunun amacı birinin yitirilmesi hâlinde diğerinin kullanılması imkânına sahip olmaktır. Yükletenin isteğine göre düzenlenen orjinal ve suret adetleri konşimentolarda kayıtlıdır. Düzenlenen tüm nüshalara tam takım (Full Set) denir.
Örnek; ön yüzünde 2 orijinal 2 suret yazan bir konşimento toplam 4 adet konşimentodan oluşur. Bu konşimento için full set 4 adettir. 2 orjinal 1 suret veya 1 orjinal 2 suret tam takım (Full Set ) değildir.
Konşimentonun kaç nüsha olarak düzenlendiğini göstermeyen nüshalar, ayrı ve bağımsız birer konşimento özelliği kazanır. Konşimento şekle bağlı bir kıymetli evrak olmadığı için yukarıda belirtilen hususların herhangi birinin eksik olması konşimentonun devredilebilir bir kıymetli evrak olma niteliğini değiştirmez. Uygulamada konşimentolara Türk Ticaret Kanunu’nda sayılanlardan başka birçok koşul ve kayıtların konulduğu, özellikle konşimentoların arka yüzlerine navlun sözleşmesinin icrası, taşıyanın sorumluluk ve sorumsuzluk hâlleri, yükleme ve boşaltma süreleri ve giderleri, taşıyanın hak ve borçları ile ilgili hususların da yazılmış olduğu görülmektedir.
Taşıma Belgesi Hangi Bilgileri İçerir?
- Normalde firma antetli fatura kullanılır (Şayet müşterinin handling acentesi varsa ve bu evrakta gösterilmemişse konşimentonun gerçekleşmesinde gecikmeler olabilir.).
- Konsinye (alıcı) adresi aynı formda mutlaka gösterilmelidir ve gerekli görülen detaylar da yer almalıdır.
- Alıcının “handling” elleçleme işlemlerini yapan acentesinin adresinin bu kolonda gösterilmesi gerekir.
- Taşıyıcının sorumluluğunun başladığı yeri belirtir (Taşıyıcının malları alacağı yer gösterilmemiş veya yanlış gösterilmişse navlun ödemesi yanlış yapılabilir.).
- Malları taşıyan araç belirtilir.
- Araca yüklemenin yapıldığı yer belirtilir
- Araçtan boşaltmanın yapılacağı liman belirtilir (Yanlış belirtildiği takdirde mallar yanlış yerde boşaltılacaktır.).
- Nihai varış yeri yazılır (Yanlış adres verildiği takdirde mallar kaybolabilir veya gecikebilir.).
- İkinci bir araç söz konusu ise buraya yazılır.
- İkinci araçta malların indirileceği (boşaltılacağı) liman belirtilir.
- Varsa iki aracın son varış noktası yazılır.
- İhracatçı nakliye acentesi kullanıyorsa adını, adresini de içermelidir.
- İşaret ve numaralar belirtilmelidir.
- Gümrük kapısında kullanılan mühür (damga) numarası yazılır (Tam konteyner yüklendiği durumda damga numarası belirtilmezse veya yanlış yazılırsa gecikmeler olabilir.).
Konsinye (gönderilen mal) ve ambalaja ilişkin genel açıklama yer alır. Palet sistemi kullanılmışsa veya yükleme-boşaltma sırasında dikkat edilmesi gereken bir şey varsa belirtilir.
- Gönderilen malın toplam ağırlığı belirtilir (Yanlış rakam nedeniyle yanlış ödeme yapılır.).
- Gönderilen malın toplam hacmi belirtilir (Yanlış rakam nedeniyle yanlış ödeme yapılır.).
- İthal edilen ülkede kullanılan sınıflandırmaya göre tarife numarası yazılır.
- FOB (Güvertede teslim fiyatı) değer yazılır (FOB değerinin yanlış olması durumunda ithalatçı ekstra maliyetle karşılaşır.).
- Şayet hacim ve ağılık yanlış verilirse veya yanlış hesaplanırsa malların istif edilmesinde sorun olabilir, ekstra maliyete yol açabilir.
- Toplam koli sayısı yazılır.
- Her bir kolinin eni, boyu, yüksekliği, hacmi yazılır.
- Kolilerin toplam hacmi yazılır.
- Konşimentoda yanlışlar varsa alıcının talepleri karşılayan belgelere sahip olunamamıştır demektir.
- Navlun ve diğer giderleri kimin ödeyeceği belirtilmemişse daha fazla ödeme yapılması gerekebilir.
- Tam ve doğru doldurulmayan belgelerin yer alması durumunda, kontrol mercinin bu evrakları kontrolü zorlaşır.
- Gerekli konşimento numarası orjinal ve kopyalarda aynı olmalıdır.
- Yönergelere uygun hazırlanmadığı takdirde gerekli belgeler sağlanamayacaktır.
- Nakliyeci veya ihracatçı için konşimento şekli ve numarası gerekir.
- Konşimento şekli ve numarası ürüne uygun olmalıdır.
- Navlun maliyetlerini kimin ödeyeceği belli olmalıdır.
Diğer ödemeleri kimin yapacağı belli olmalıdır.
- Nakliyeci veya ihracatçı adına yetkili kişinin imzası olmalıdır (İhracatçı tarafından imzalanmayan taşıma belgesi nakliyeci tarafından kabul edilmeyebilir.).
Karşılaşılan Temel Sorunlar ve Dikkat Edilmesinde Fayda Görülen Hususlar
- Nakliyeci/ihracatçının adı ve adresi dikkatle kontrol edilmelidir.
- Konsinyatörün (alıcının) adı ve adresinin doğruluğundan emin olunmalıdır.
- Varsa konsinyatörün acentesinin adı mutlaka yazılmalıdır.
- Güzergâha ilişkin detayların transit veya parsiyel olup olmadığı belirtilmelidir.
- Nakliye acentesinin adı ve adresinin doğruluğu kontrol edilmelidir.
- Mallara ilişkin detaylı bilgi, tam konteyner ile taşınıyorsa damga numarası belirtilmelidir.
- Toplam ağırlık ve tarife numarası kontrol edilmelidir.
- Kolilerin ağırlık ve hacimlerine ilişkin detaylar ve toplamı dikkatle hesaplanmalıdır.
- Toplam hacim doğru biçimde hesaplanıp yazılmalıdır.
- FOB değerinin hesaplanması için ex works (iş yeri teslim, fabrika çıkış fiyatı) fiyatına limanda teslim maliyeti eklenmelidir
- Gerekli belgelere ilişkin bilgilerin yazılması unutulmamalıdır.
- Tarih ve imza mutlaka olmalıdır.
- Nakliyeye ilişkin diğer evraklarla birlikte hazırlanan taşıma belgesinin de bir örneği saklanmalıdır. Hatalardan kaynaklanan zararları en aza indirgemek için evraklardaki en küçük detaylara bile dikkat edilmelidir.
- Söz konusu belgeler hazırlanırken en önemli detay adreslerin doğru biçimde belirtilmesi, ithalatçının siparişine ilişkin zorunluluklar, nakliye ve ambalaj konusundaki talepleri, maliyete ilişkin detayların bilinmesi için gerekli belgeler bir arada olmalıdır
- Belgeleri hazırlayan ve imzalayan kişinin şirketi temsil yetkisinin olması önemli bir husustur. Aksi takdirde belgeler geçersiz sayılacaktır. Daha da önemlisi bu işler tek kişiye bağlı yapılıyorsa bir aksaklık veya ilgili kişinin yokluğu olasılığının yol açabileceği aksaklıklar göz önünde bulundurulmalıdır.
Konşimento Düzenleme
- Normalde firma antetli fatura kullanılır [Şayet müşterinin handling acentesi varsa ve bu evrakta gösterilmemişse (Taşıyıcının adı adresi) konşimentonun gerçekleşmesinde gecikmeler olabilir.].
- Konsinye (alıcı) adresi aynı formda mutlaka gösterilmelidir ve gerekli görülen detaylar da yer almalıdır.
- Alıcının “handling” elleçleme işlemlerini yapan acentesinin adresinin bu kolonda gösterilmesi gerekir.
- [Taşıyıcının sorumluluğunun başladığı yeri belirtir (Taşıyıcının malları alacağı yer gösterilmemiş veya yanlış gösterilmişse navlun ödemesi yanlış yapılabilir.).
- Malları taşıyan araç belirtilir.
- Araca yüklemenin yapıldığı yer belirtilir.
- Araçtan boşaltmanın yapılacağı liman belirtilir (Yanlış belirtildiği takdirde mallar yanlış yerde boşaltılacaktır.).
- Nihai varış yeri yazılır (Yanlış adres verildiği takdirde mallar kaybolabilir veya gecikebilir.).
- İkinci bir araç sözkonusu ise buraya yazılır.
- Aktarmanın yapılacağı liman yazılır.
- İkinci araçta malların indirileceği (boşaltılacağı) liman belirtilir.
- Varsa iki aracın son varış noktası yazılır.
- İhracatçı nakliye acentesi kullanıyorsa adını, adresini de içermelidir (Nakliye acentesi belirtilmezse gecikmeler olabilir.).
- İşaret ve numaralar belirtilmelidir.
- [Gümrük kapısında kullanılan mühür (damga) numarası yazılır (Tam konteyner yüklendiği durumda damga numarası belirtilmezse veya yanlış yazılır ise gecikmeler olabilir.).
- Konsinye (gönderilen mal) ve ambalaja ilişkin genel açıklama yer alır. Palet sistemi kullanılmışsa veya yükleme-boşaltma sırasında dikkat edilmesi gereken bir şey varsa belirtilir.
- Gönderilen malın toplam ağırlığı belirtilir (Yanlış rakam nedeniyle yanlış
- ödeme yapılır.).
- Gönderilen malın toplam hacmi belirtilir (Yanlış rakam nedeniyle yanlış ödeme yapılır.).
- İthal edilen ülkede kullanılan sınıflandırmaya göre tarife numarası yazılır.
- FOB (güvertede teslim fiyatı) değer yazılır (FOB değerinin yanlış olması durumunda ithalatçı ekstra maliyetle karşılaşır.).
- Şayet hacim ve ağırlık yanlış verilir veya yanlış hesaplanırsa malları istif edilmesinde sorun olabilir, ekstra maliyete yol açabilir.
- Toplam koli sayısı yazılır.
- Her bir kolinin boyu yazılır.
- Her bir kolinin eni yazılır.
- Her bir kolinin yüksekliği yazılır.
- Her bir kolinin hacmi yazılır.
- Kolilerin toplam hacmi yazılır.
- Konşimentoda yanlışlar var ise alıcının talepleri karşılayan belgelere sahip olamamışsınız demektir.
