GEMİ BROKERİ KİMDİR?

GEMİ  BROKERİ KİMDİR? 

Broker,  bir tarafta yükün sahipleri  ve  yükün gönderilenleri, diğer tarafta gemi  sahipleri  veya işleticileri arasında aracı  olarak hareket  eden  kişi veya  kuruluşlara denir. 

 Aynı  zamanda, bu tarafların karşılaştıkları ya da karşılaşacakları sorunlardan pek çoğunu çözümleme görevi üstlenirler. 

Brokerlik, gelişmiş tüm piyasalarda, müşterinin yanında yer alarak, ihtiyaç duyulan mal ve hizmetlerin, yüzlerce farklı şirketin, yüzlerce farklı ürünleri arasından, en amaca uygun ve avantajlı olanlarının doğru olarak seçilmesi, danışmanlık yapılması ve buna bağlı hizmetlerin yerine  getirilmesidir. Bu işlevleri yerine getiren kuruluşlara Brokerlik Kuruluşları adı verilir.

Broker  yük sahibi (kiracı) ile gemi  sahibini (armatör) bir araya getirmede aracı  olduğu gibi, bunlar  arasında bir  anlaşmaya varıldığı  zaman , bağlantı  yapıldığı hususlarda tarafların mutabakatları  alınır alınmaz  bir  sözleşme formu  (charter party=kiralama sözleşmesi) bu  broker  tarafından hazırlanır. Çoğu  kez sözleşmeye  taraf  olanların,  her birinin vereceği özel  yetkiye  dayanarak onun  tarafından  imzalanır. Komisyon  hakkı kazanır.

Brokerin hizmet  ettiği  taraflar

• Owners (Donatan, gemiyi kiraya veren)

• Charterers (Kiracı, yük sahipleri, gemiyi kiralayan)

• Chartering  Brokers  (Yük  / veya  gemi kiralama aracıları/ komisyoncular).

1.Armatör (Ownership)

Sahibi olduğu gemiyi, deniz ticaretinde kullanan kimseye armatör denir.

2.Kiracı (Chartarer)

Kendine ait olmayan bir gemiyi bir eşyayı deniz yoluyla taşıtma amacıyla navlun karşılığı kiralayan kimseye kiracı denir.

3.Broker (Shipbrokers)

Gemi kiralama kriterlerini uygulayan ve hem armatör hem de kiracı adına hareket ederek gemi bağlayan kimseye verilen isimdir.

Deniz  taşımacılığındaki  brokerler, taşıma işine konu  olan sözleşmelerin yapılmasında aracılık  fonksiyonu üstlenen  taraflar  olarak işin  niteliğine   göre tellallık (simsarlık), acentelik veya  komisyonculuk  adı altında incelenmektedir. Deniz  ticaretinde  tellallık, bağımsız  olarak  hareket  eden tellal  tarafından, taraflar  arasında  deniz  ticaret sözleşmelerinin  yapılmasını gerçekleştirmek işi olarak  belirtilmiştir.

BROKERLİK KURULUŞLARININ  GÖREV  ve SORUMLULUKLARI

Denizcilik sektöründe yer alan ve farklı roller üstlenen brokerler değerlendirildiğinde : farklı görev ve sorumlulukları olduğu görülmektedir. Gemi brokerinin ana görevi, gemi kiralamaya yönelik gerçekleştirilen müzakerelerde  adına çalıştığı tarafı (gemi sahibi ya da kiracı) temsil etmektir.  

Geminin bağlanması (fixture), gemi sahibi ile kiracı arasındaki pazarlık sonucu geminin kiraya  verilmesi  olarak tanımlanmıştır . Ayrıca “kiralama sonrası” (post fixture) işlemler ile de ilgilenirler.  Kiralama  sonrası işlemler (post fixture) gemi sahibi ile broker arasında yapılan pazarlık sonucu, gemi bağlandıktan sonra kiralama ile ilgili diğer ayrıntıların görüşülmesi olarak ifade edilebilir.

Brokerler 

…yük için hangi geminin daha uygun olabileceğini,

… uygun gemilere talep olduğu zaman nerede bulunduğunu.

….hangi limandan yapılacak yüklemenin mal ve sahibi lehine hızlı ve ucuz olabileceğini bilmektedir. Gerektiğinde pazarlama,ikmal ve gemi işletmeciliği için gerekenleri temin etmekte aynı zamanda bilgisi dahilinde gemi acentesine yol gösterip tavsiyede bulunmaktadır.

Broker ya alıcı veya satıcı için is yapmaktadır. Bununla birlikte broker, her biri farklı ülkelerde olan yabancı bir gemiyle ilgilenen alıcının brokeri ile satıcının brokeri arasında bağlantıyı sağlar. İyi bir gemi broker için aşağıdaki şekilde olmalıdır;

– Broker, piyasa araştırması yanında yeni fikirler oluşturmalıdır.

– Denizcilik piyasasında yaratıcı olabilmelidir.

 Taraflara (armatör, kiracı) ilgili bütün konularda hizmet götürmek, brokerin önemli görevleri arasındadır.

                                 GEMİ BROKERİNİN ANA GÖREVLERİ

  a) Gemi Brokerlerinin Tramp   taşımacılıkta   yük  bulma  ve gemi tonajının pazarlanması Görevi

Ticaret  gemileri para kazanmak için çalışır. Deniz ticareretinde yatırım  yapmış olan armatörün tek amacı gemiye  yapmış  olduğu  yatırımdan  kazanç sağlamaktır. Armatör kendi adına  çalıştırdığı gemisi için en çok kazançlı işi belirlemesi için, geminin tonajını en iyi şekilde pazarlayabilmesi için  bir  acenteye veya bir brokere gemisinin pazarlama yetkisini  verebilir. Armatör, gemisi için en iyi işi bulması için rekabetçi  ortamda  çalışan bir kaç brokere de  birlikte çalışma teklifinde bulunabilir. Bu durumda geniş bir piyasa değerlendirmesi olacaktır  demektir.   

        Armatör adına hareket eden bir acente veya broker yaptığı yük bağlantısında armatörün çıkarlarını ön planda tutar ve buna göre hareket  eder. 

Armatör adına hareket eden broker  yapacağı yük bağlantılarında dikkat edecekleri hususlar şunlardır:

……Önlerinde 2-3 alternatif varsa, gemi sahiplerine en yüksek  karı getirecek yükleri seçmek.

…….Piyasa düzeyine göre en yüksek navlunu bulmak.

…….Gemi sahibini riske sokmayacak, şöhreti iyi, sağlam bir kişi ile çalışmak.

……Gemi sahibini emniyete alacak charter party hükümlerine  dikkat  etmek.

 Tramp (tarifesiz) sefer yapan gemilerin belirli bir hattı ve belirli  bir yük  türü  olmadığı  için  broker  herhangi bir  yükün  ( kömür,  buğday,  demir   v.b) taşıma  seçiminde ve rotasını seçmekte  serbesttir.  Yani  farklı yük  ve rota  tekliflerini değerlendirebilme şansına sahiptir. Her  şeyden  önce  yükün  gemiye  uygun  olup  olmadığına dikkat  eder.  Navlunu  çok  yüksek  olsa  bile yükün bağlantısından  kaçınır.  Eğer yüklerin  özellikleri  taşımaya uygunsa ,  broker en iyi  navlunu  verecek teklifi  değerlendirir. 

Seferler farklı mesafeleri ve farklı  masrafları  içerdiği  için,  sefer  hesaplamalarında  sadece navlun  fiyatlarını karşılaştırmak yeterli  değildir.

Armatör  için  uygun  gördüğü bir  yükün teklifi  için “bir  sefer  tahmini “ hazırlamak  durumundadır

Bu  sefer tahmininin  hazırlanması 4 adımı gerektirir.

1-)Denizde ve  limanda  geçirilen süreler  ne  kadar zamanı  alır?

2-)Gemi  ne  kadar  yükü  taşıyabilir  ve  bundan  dolayı gemi  ne  kadar navlun  kazanabilir?

3-)Armatörün  sefer  maliyeti  ne  kadar  olacaktır?

4-)Geminin  günlük karı  nedir?  Farklı  mesafelerin  seferlerini kıyaslamak  için önemli  olan  günlük  kardır.

Sonuçta  geminin  günlük  karı  bulunur  ve  buna  göre teklifler  değerlendirilerek  gemi  yüke  bağlanır.  Sefer tahminleri,  özel  bir sefer için bir  gemi  tedarik  etmenin maliyetini  belirlemesi için armatöre veya  brokerine  olanak  sağlar.

b) Gemi Brokerlerinin Tramp taşımacılıkda  Gemi bulma ve Gemi Tonajını   kullanma  Görevi

Taşınacak bir yükün varlığı gemi kiralamayı gerektirir. Yük sahipleri  uygun zamanda, uygun tonajda ve güvenilir bir gemi bulmak, düşük navlunla en iyi hizmeti almak isterler. Bunun için de aracı kuruluşlar olan acente ve brokerlik kuruluşlarına başvururlar. Bu aracı kuruluşlar da yük sahibinin istemiş olduğu en uygun gemiyi bulmak için çaba  gösterirler.

Yük sahibi (Kiracı) adına  hareket eden  Broker yapacağı gemi bağlantılarında dikkat edecekleri hususlar şunlardır:

… Kiracının  yükü  için  en  uygun ve en  az  navlunlu gemiyi  bulmak,

… Kiracı  için  gemi  piyasasını araştırmak  ve  ücretleri hakkında  bilgi  vermek

… Gemiyi takip etmek

… Seferleri basından sonuna kadar izleyerek sonuçlandırmak.

Bir yük sahibi, adına çalışacağı brokere taşıtacağı mal ile ilgili bilgileri vermeli ve şartlarını belirtmelidir. Bunun üzerine broker  aşağıdaki koşullan göz önünde bulundurarak, çalışmalarını sürdürmelidirler

a)  Gereksinim duyulan gemi kapasitesi.

b) Yük elleçleme ekipmanları ve gemi personelinin yaşam yerlerinin içerdiği geminin genel planı,

c) Ticari alan ve uğrama limanları.

d) Kiralamanın başlama tarihi ve yeri, kiralamanın süresi

f )   Çıplak gemi kiralama esasına, sefer veya zaman esasına göre kiralama  sözleşmesi gibi kiralama tipi

g) Taşınacak yükün tipi.

h) Geminin klası ve sicili.

i)Kiracı (taşıtan) navlun fiyatının uygunluğuna çok özen gösterir.

GEMİ BROKERLERİNİN KİRALAMA SÖZLEŞMESİNİ ( Charter Party )  HAZIRLAMASI 

Geminin  günlük  karı  bulunup, teklifler  değerlendirilerek  gemi  yüke  bağlanırsa veya yük gemiye  bağlanırsa  gemi kiralama sözleşmesi imzalanır. Bu  gemi kiralama sözleşmesine Çarter sözleşmesi  (charter party)  denir..  

Charter party ile geminin tamamı veya bir kısmı taşıtana tahsis edilerek denizde eşyanın nakli taahhüt edilir. Böylece sözleşmenin konusu, eşya taşınması için geminin hacim itibariyle tamamının veya muayyen bir yerinin taşıtana tahsisidir. Geminin tamamı tahsis ediliyorsa “tam charter”, geminin bir kısmı tahsis ediliyorsa “kısmi charter” sözleşmesi söz konusudur. 

Charter sözleşmelerinde charter party kıymetli evrak niteliğinde bir belge değildir. Bu sebeple tedavül kabiliyeti de yoktur. Sadece ispat vasıtası olduğundan uygulama da charter party’den sonra kıymetli evrak ve eşyayı temsil fonksiyonundan yararlanmak amacı ile ayrıca konşimento düzenlenir. Bu durumda taşıyan ile taşıtan arasındaki hukuki ilişkiler charter party şartlarına, taşıyanla gönderilen arasındaki ilişkiler ise konşimentonun şartlarına göre tayin olunur. Charter party’deki kayıtlarla konşimentodaki kayıtlar çelişir  halinde bulunmadıkça konşimentoda herhangi bir hususta charter party’e atıf yapılmış ise, taşıyanla gönderilen veya yükleten arasında da charter party’nin atıf yapılmış hükümler geçerli olur .           

Tramp  taşımacılığında, doküman olarak Kiralama  Sözleşmesi  ( Charter Party ) Formu hazırlanmasının  yanısıra

…..Konşimento /B/L)

…. Hazırlık Mektubu   (NOR= Notice of Readiness)

…..Olgular Tutanağı (Statement of Fact)

…..Zaman Çizelgesi (Time Sheet)  gibi belgeler de hazırlanır.

Bu  belgeler  ise  gemi acenteleri tarafından düzenlenir.

                                       NİÇİN BROKERLİK FİRMALARI VAR?

Malını bir  yerden başka bir yere taşınmasını  isteyen kişi bu işi ya doğrudan doğruya gemicilik şirketlerine  başvurarak ya da “broker” denilen  taşıma  aracılarına başvurarak gerçekleştirmek  isteyebilir. Doğrudan doğruya gemicilik şirketlerine  başvuran kişi her zaman iyi  sonuç alamayabilir ve yalnız  birkaç gemicilik şirketi  ile yapılan  görüşmeler belki  de sahibinin  zararına olabilir.

Oysa işi  güvendiği  ve bu  konuda  uzmanlaşmış bir  BROKER e  verdiği   takdirde, broker, söz  konusu yük  için hangi  geminin uygun  olabileceğini ,  bu  işe  uygun gemilere  talep  olduğu  zaman nerede  bulunduğunu, hangi  limandan  yapılacak yüklemenin mal  sahibi  lehine  hızlı  ve  ucuz   olabileceğini bilecektir.

Bu  nedenle, genellikle yük  sahipleri güvenilir bir brokerle  çalışarak, yalnız  bir  kaç  armatörün   gemilerine  bağlı   kalmaksızın dünyanın  tüm gemileri  ile  bağlantı kurabilen brokerler aracılığıyla  yükünü  taşıtabilir. Daha iyi  sonuçlar almış  olurlar.

Bu durum  gemi  sahipleri  için de geçerlidir. Gemi  sahipleri,  gemisi  için en  uygun yükü, en  karlı  navlunu  bulması  için brokere başvurur. Broker hangi  karlı  yükün nerede  bulunduğunu bileceğinden  gemiye  en  uygun şartlarda yükün  bağlanmasında  aracılık ederler. Böylece, armatörün gemisinin  rantabl bir  şekilde işletilmesine yardımcı  olur.  

HUKUKİ OLARAK  BROKERLİK (TTK:  Simsar,  tellal,  komisyoncu, aracı)

TTK’  da  Tellallık, bağımsız  olarak  hareket  eden tellal  tarafından, taraflar  arasında  deniz  ticaret sözleşmelerinin  yapılmasını gerçekleştirmek işi olarak  belirtilmiştir.

Brokerlik de,  deniz  ticaret tellallığı  olarak ifade  edilmektedir. Brokerler taraflardan  hiçbirine mümessil,  vekil veya  acente  gibi bir  sıfatla  sürekli bir surette  bağlı  olmaksızın,  ücret  karşılığında sözleşmelerin  akdi  hususunda aracılık  yapmayı meslek  edinen kişi ve kurumlardır. 

    Brokerlik  hizmetlerini yerine  getiren gemi  brokerleri  bazı kaynaklarda

-gemi ve navlun komisyoncusu

-gemi  ve  yük  brokeri  olarak adlandırılır.

–TTK:  Simsar,  tellal,  komisyoncu, aracı

 Malın  bir  yerden bir  yere taşınmasını isteyen ve taşıma  şirketine  doğrudan başvuran  taraf taşıma  işinin   ideal bir  şekilde  gerçekleşmesi  için,  üst  düzeyde bu  işin  tekniğini bilen broker  ile çalışmak  ister.  Bir  geminin  tek  bir  seferinin planlanması  için bir  gemi  sahibinin çok  sayıda  taraf  arasında  ( liman,  gümrük,  yük  sahibi vb. )   iletişim  içine girebilmektedir. Bunlar   broker,  acente  gibi aracılar  sayesinde gerçekleştirilebilmektedir.  

Komisyon  ücreti (Brokerage)

Brokerlik  ücreti  olan komisyon  alma  hakkı  kazanır. Brokerin ücreti navlun üzerinden belirlenen bir yüzde oranı ile bulunur. C/P’ye göre %1,25,%2,50gibi oranları genel olarak kullanılmaktadır.

ÖĞR. GÖR. AYŞE TAŞ’IN DERS NOTLARINDAN ALINMIŞTIR. KENDİSİNE TEŞEKKÜR EDERİZ