Faca - Yusuf Kaan Fındıkoğlu Boğazların Önemi
İnsanlık tarihinin ilk günlerinden beri ticaret her zaman çok önemli olmuştur. Takas ile başlayan ticaret daha sonraları Lidyalıların parayı icat etmesi ile para yoluyla yapılmaya başlanmıştır.
Tarihin ilk gününden beri ticaret yapan insan ürettiği ürünleri taşıma ihtiyacı güdüyordu ve bunun içinde günümüze kadar her zaman hem yük taşıma bakımından hem de elverişli olması bakımdan deniz yolu en başta gelen ulaşım araçlarından biri olmuştur. Deniz yolu ile taşıma tarihi boyunca Karadeniz için her zaman tek seçenek vardı. İstanbul ve Çanakkale Boğaz’ı, eğer tek seferde gerek Karadeniz limanlarına bir şey götürmek istiyorsanız gerek Karadeniz limanlarından bir şey getirmek istiyorsanız tek şansınız İstanbul ve Çanakkale Boğaz’ını geçmek olacaktır. Bu durum Rusya ve Türkiye gibi Ticaret hacmi yüksek ülkeler için Boğazların önemini daha da fazla arttırıyor. Bulgaristan ve Romanya gibi gelişen ekonomiler nedeniyle ithalat ve ihracatın bölgede artması ve bunun deniz trafiğine yansımalarında aynı zamanda arttırıyor. Yeni Basra Körfezi diye de adlandırılan “Hazar Denizi ve Orta Asya Petrolleri”nin dünya pazarlarına ulaştırılmasının en ekonomik yolunun Boğazlar olması dolayısıyla, günümüzde de giderek artmaktadır. Boğazların önemi yalnız Karadeniz’in dünyaya açılan kapı olmasında değil, aynı zamanda Avrupa ile Asya kıtaları arasında en yakın nokta olarak kıtasal geçişi de sağlamasındandır.
Türkiye için Boğazların Önemi
1936’da imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile boğazlarda mutlak söz hakkına sahip olan Türkiye 1936’dan günümüze kadar Boğazlardaki ticareti kontrol etmeye de devam etti. Türk ekonomisinde gerek ihracat için gerek ithalat için Boğazlar büyük bir önem teşkil ediyor Marmara ve Karadeniz bölgelerinde ticaret boğazlar üzerinden gelişmeye devam ediyor ve Karadeniz’e geçen ticaret gemilerinden de tonaj başı 4$ alınıyor bu şekilde de ekonomik olarak Türk Boğazları önemini daha da arttırıyor.
Boğazlarda Trafik
Zaman ilerledikçe artan ticaret hacminde dünyadaki bütün boğazlarda ve kanallarda olduğu gibi Türk Boğazlarında da taşınan yük miktarı ve elde edilen gelir artmaya devam ediyor. Her ne kadar 2006 yılından 2020 yılına kadar Boğaz’dan geçen gemi sayısında büyük bir düşüş yaşansa bile bunun asıl nedeni ise günümüzde artık daha büyük ve daha fazla kapasiteli gemiler tercih edilmesidir. Daha fazla yük kapasitesine sahip yük gemilerinin sağladığı avantaj da trafiğin azalarak taşınan yükün gros tonun artmasıdır. Aşağıda da bu durum 2006 ve 2020 yılları arasındaki değişim olarak gözler önüne serildi.
2022 yılına geldiğimizde ise günümüzde olan Rusya – Ukrayna gerilimi boğaz trafiğini önemli ölçüde olumsuz etkilemiştir. Boğazlardaki ticarete büyük bir darbe vurmuştur. Ukrayna limanlarının çalışmamasına bazı Rus limanlarının da ticaretini olumsuz etkilemiştir. Zaman zaman Karadeniz’de de ortaya çıkan mayın vb. nedenler ile de ülkelerin ve firmaların Boğazlardan geçmek için daha isteksiz hale getirmiş. Ukrayna tahılı için de güvenli hat talebi olmuştur. Her ne kadar bazı olumsuzluklar yaşansa da Karadeniz ve Orta Asya ülkeleri için hala önemini korumaktadır.
