Hakan KAPLAN RADAR
Radar, radyo sinyallerinin yardımı ile geminin sinyal ulaşım menzilindeki nesnelerin görüntülerini siluet şeklinde ekranında gösteren bir cihazdır . Anteninden yayınladığı radyo dalgalarının sert cisimlerden yansıyarak geri dönmesi ve yine anten tarafından alınarak ekranında iz bırakması şeklinde çalışır. Gemilerdeki en büyük yardımcılarımızdan birisidir. Bize gece karanlığı, sis veya yağmur gibi kısıtlı görüş Şartlarında veya mesafenin uzaklığı nedeni ile göremediğimiz deniz ve sahil şeridindeki nesneleri tespit etme imkânını sağlar.
Ekranın merkezinde antenimiz yani gemimiz vardır. Radyo dalgaları bu merkezden yayınlanır. Yayınlanma dar bir açıda olur. Bu açıdaki cisimlerden geri yansıyan radyo dalgaları geldiği yönde ekranda iz bırakır. Yakın mesafedeki cisimlerden yansıyan dalgalar daha çabuk, uzak mesafedeki cisimlerden yansıyan dalgalar daha geç geri döner. Bu Şekilde çabuk geri dönen dalgalar merkeze daha yakın, geç dönen dalgalar merkeze daha uzak bir iz bırakır. Ancak bizim sadece belirli bir dar açıdaki görüntüye ihtiyacımız yoktur. Tüm çevremizi görebilmemiz gerekmektedir. Bu nedenle anten belirli bir hızda döner ve dönerken de radyo dalgalarını göndermeye devam eder. Geri dönen dalgalar, geliş yönüne ve mesafesine göre ekranda iz bırakır.
Eğer gemimiz hareket halindeyse takip eden turun bıraktığı iz de gemimizin veya diğer nesnenin hareketine göre çok az yer değiştirerek tekrar ekranda çıkar. Bu Şekilde gemimizi sabit, çevredeki nesneleri de gemimize göre hareketli olarak görürüz.
Radarın Genel Üniteleri
Gemide radar denildiği zaman akla ilk olarak üzerinde ekran bulunan radar kasası gelir. Radarın eş zamanlayıcı, alıcı, yayıncı, çiftleyici kısımları bulunur. Kasanın üzerinde bir kısmını ekranın oluşturduğu konsol vardır. Anten ve güç üniteleri kasadan ayrı olarak bulunur.
Radarın Devreye Alınması
Şebeke ve redresör beslemesi devrede olan bir radar ve anteni, konsol üzerindeki güç kontrolünden çalıştırılır. Güç kontrolünün çalışma durumuna getirilmesi ile ekran aydınlanır ancak hemen görüntü gelmez, ısınma tabir ettiğimiz neden ile bir süre beklenir.
Cihaz ısındığında ekrandaki bir yazı veya konsoldaki bir ışık ile cihazın hazır olduğu (stand-by) ve çalışmaya başlanabileceği belirtilir. Cihazın hazır olması ile konsoldaki kontrol ile cihaz devreye alınır. Cihazın devreye alınması ile görüntü ekrana gelir.
Radarda ömrü ilk olarak sona eren kısım ekrandır. Bu neden ile cihazımızı gereksiz yere açık tutmayız. Seyir sırasında uzun süre ihtiyacımızın olmayacağı zamanlarda cihazı hazır ol (stand-by) durumuna alırız. Bu şekilde gerektiğinde ısınma süresini beklemeden ve tekrar ayar yapmaya gerek kalmadan radarı kullanım durumuna getirme imkanımız olur.
Kapatırken de aynı açılırken yaptığımız gibi önce cihazı hazır ol durumuna sonra kapatma durumuna alırız.
Özet olarak:
- Radarı devreye almak için konsoldan güç verilir.
- Cihazın ısınarak hazır olması beklenir.
- Cihaz hazır olunca konsoldan devreye alınır.
- Kullanım sonunda veya bekleme için konsoldan hazır ol durumuna getirilir.
- Kapatmak için üzerinden güç kapatılır.
Radar Ekranında Görünenler
Cihazımız devreye girdiğinde ekranda sadece çevredeki kara ve deniz yapıları ve gemileri değil, çalışmamıza yardımcı olacak bir çok ek çizgiyi de görürüz.
– Çerçeve derece göstergesi
Bu derece göstergesi, daire şeklindeki ekranı çerçeveleyen gemi pruva hizasında “0” ile başlayarak 360 dereceyi gösteren çerçeve göstergedir.
-Pruva hattı (Head Line)
Geminin bulunduğu yeri simgeleyen ekran merkezinden gemi pruvasının o anki yönü doğrultusunda çerçeveye kadar uzanan düz çizgidir. Cayro bağlantısı olmayan radarlarda pruva hattı çerçeve derece göstergesinin “0” değerini gösterir.
-Değişken kerteriz hattı (EBL: Electronic Bearing Line)
Ekrandaki herhangi bir noktanın gemiye göre açısal yönünü belirleyebilmek için merkez ile çerçeveyi birleştiren ve 360° döndürülebilen kesikli düz çizgidir.
-Değişken mesafe halkası (VRM: Variable Range Marker)
Ekrandaki bir nokta ile geminin arasındaki mesafeyi ölçebilmek için ekranın merkezi kendi merkezi olacak şekilde yarıçapı değiştirilebilir kesikli çizgiden oluşan çemberdir.
-Sabit mesafe halkası (Rings)
Çalışmaya yardımcı olmak üzere çalışma menziline göre aralıkları belirli ve eşit olan, ekranın merkezi kendi merkezi olacak şekilde görülen düz çizgiden oluşan çemberlerdir.
Menzil Seçimi
Radarda çalışma menzili, ekranın merkezinden çerçevesine kadar olan gözlem mesafesidir. Radarlar genelde 1,5 nm, 3 nm, 6 nm, 12 nm, 24 nm, 48 nm ve 96 nm yarıçapında çalışma seçimi yapabileceğimiz menzil seçici kontrole sahiptir.
Tespit etmek istediğimiz unsurlar ne kadar uzaktaysa ona göre çalışma menzilini seçeriz. Çalışma menzili arttıkça küçük ve alçak unsurların görülebilme imkânları azalır.
Çalışma menzil seçimi, radarımız hazır olup devreye alındıktan sonra yapmamız gereken ilk iştir. Hangi menzilde çalışacaksak radarımızı üzerindeki menzil (range) düğmesinden seçeriz. Menzil seçimi ayarlardan önce yapılması gereken bir iştir. Bunun nedeni görüntü ayarlarının menzile göre değişmesidir.
Görüntü Ayarları
Radarda alacağımız görüntü kalitesini yükseltmeye yönelik ayarlar bulunmaktadır. Bunları klasik radarlarda cihaz üzerindeki kumanda düğmelerinden, Arpa radarlarda kısmen ekrandaki komut pencerelerinden yapabiliriz.
Bu ayarları dört gruba ayırırız:
- Sahte ekoların yok edilmesine yönelik ayarlar
Yağmur ayarı (Rain)
Bu ayar ile yağmurun oluşturduğu sahte ekolar kaybedilir. Yağan yağmur nedeni ile radyo dalgalarının bir kısmı sert cisimlere ulaşamadan geri döner ve ekranda karlanma olarak tabir edilen küçük izler bırakır. Bu kar taneleri arasında küçük gerçek ekoları ayırt etmek çok zorlaşır. Bu neden ile yapılan bu ayarda yağmurdan yansıyan radyo dalgalarının ekrandaki izleri zayıflatılarak gerçek ekoların daha belirgin olmasına çalışılır.
- Deniz ayarı (Sea)
Bu ayar ile dalgaların oluşturduğu sahte ekolar kaybedilir. Ağır havalarda oluşan dalgalar, radardan gelen radyo dalgalarının yansıma yapmasına ve şamandıra, kayık gibi küçük unsurların arada kaybolmasına sebep olur. Yapılan bu ayarda yağmur ayarı gibi görev yapar.
- Kazanç ayarı (Gain)
Yansıyan radyo dalgasının gücünü değiştirerek zayıf ekoların ekranda gözükmesi veya sahte ekoların kaybedilmesi sağlanır. Radar devreye alındığında önce bu ayar düğmesi kapalıdır ve sonra yapı ekoları ekranda belirgin oluncaya kadar yavaş yavaş açılır ve öyle bırakılır.
- Yoğun görüş engel ayarı (FTC: Fast Time Constant)
Bununla yoğun yağmur bulutlarının ve kar yağışının görüntüyü engellemesi azaltılır. Ayar sadece alçak yağmur bulutları ve tipi şeklinde yağan karın ekrandaki görüntüyü bozduğu durumlarda yapılır onun dışında ayar düğmesi daima kapalıdır. Ekrandaki görüntü bu nedenler ile bozulduğunda ayar düğmesi zayıf ekolar kaybolup yapı ekoları ekranda belirgin oluncaya kadar yavaş yavaş açılır ve öyle bırakılır.
Işık ve frekans ayarları
- Parlaklık (Brillance)
Bu ayar, yansıyan radyo dalgalarının ekranda oluşturduğu izlerin parlaklığını artırır veya azaltır.
- Renk zıtlığı (Contrast)
Ekoların bütünlük ayarını yapar. Ekranda oluşan izin bütünlüğünü sağlamak üzere aynı unsura sahip olmasına rağmen bitişik gözükmeyen çok yakın izler arasındaki noktalar, bir yansıma olmaksızın radar tarafından parlatılır. Bu şekilde eko veren unsurun daha belirgin olması sağlanır. Ancak bu ayar fazla kaçarsa bu sefer, gerçekten ayrı olan unsurlarda bitişik görünür.
- Ekran ışığı (Lights)
Ekranın kendi aydınlığını sağlar. Eko ile ekran arasında belirli bir ışık güç farkı vardır. Eko olmayan yerler karanlıktır. Gece çok az ışık gücü ile çalışma yeterli olurken gündüz çevre ışığından dolayı bu yetersiz kalır. Bu durumda ekranın ışık gücü bu ayar ile artırılır.
- Frekans ayarı (Tune )
Alıcıya gelen radyo sinyallerinin ince ayarı ile iyi görüntü elde edilmesini sağlar. Cihazımız kapanış sırasındaki ayarlarla açılır. Ancak mevcut durum ve çalışma ayarları kapanıştaki görüntü ayarlarına uygun olmayabilir, bu durumda görüntü ayarlarını tekrar yapmamız gerekir. Bu görüntünün netliği, görüntü ayarlarından yapılır.
