in ,

Gyro Pusula

Kendi ekseni etrafında dönerken hareket ettirilse dahi, dönüş ekseninden ve doğrultusundan çıkmadan dönüşünü sürdürebilen aletlere jiroskop veya cayroskop denir.Jiroskopik hareketin temeli fizik kurallarına ve açısal momentumun korunumu ilkesine dayalıdır.Jiroskop; iç içe mafsallı üç halka ile, ekseni en içteki halkaya mafsallı döner bir diskten oluşan bir aygıt.

CAYRO PUSULA ÇALIŞMA PRENSİBİ

a.Cayroskop :

Basit bir cayroskop  yok denecek kadar az bir sürtünme ile  Dönüş eksenini, Yatay eksen ve Dikey/Düşey ekseninde hareketini sağlayan Yalpa Çemberleri içerisinde dönen ağırlığı olan bir rotordan (Disk)  oluşmuştur.

b.Cayroskop Kanunları  :

1)Cayroskobik Atalet  :

Yalpa çemberleri sayesinde üç boyutlu eksende hareket serbestliğine sahip , sabit bir hızla dönen bir cayroskop rotorunda meydana gelen cayroskpik atalet ile dönüş ekseni yönünü muhafaza eder , değiştirmez. Cayroskopik ataletin büyüklüğü, açısal hızı (dönme hızı), rotorun çapı ve rotorun ağırlı ile doğru orantılı olarak artmaktadır.Bu özelliğe “Uzayda Sağlamlık” (Rigidity in Space) de denilir.

2)Devinme  :

Serbest dönen ve ataletini kazanmış bir cayroskopun rotoruna herhangi bir kuvvet uyguladığımızda , rotorun dönüş yönünde 900 sonra uygulanmış gibi  etki yaparak Cayro eksenine bu kuvvete  dik  bir  yön  aldırır.  Buna “Devinme (Precission) (Presisyon) ” denilir. Ancak, devinme ile ilgili olarak açıklamalıyız ki, devinme uygulandığında cayronun serbestliği kalmaz. Çünkü devinme dış etki olmaksızın meydana gelmez.

Cayroskopun devinimine neden olan kuvvetler

  • Cayronun ataletinden kaynaklanan merkezkaç kuvveti
  • Dünyamızın dönüş hareketinden kaynaklanan merkezkaç kuvveti
  • Yer çekimi
  • Dünyanın Devinme (Presisyon) hareketidir

CAYRO PUSULANIN GENEL YAPISI

Cayro pusulalar genellikle 4 ana elemandan oluşmuşlardır.

  •   Pusulanın üzerine kurulduğu örümcek (spider) elemanı
  • Serbest asılmış cayronun dikey eksenine asılmış olan diğer yatay eksen parçalarını taşıyan, rotorun hareketlerini pusula kartına ulaştıran parçaların bulunduğu Tayf (Phantom) elemanı
  • Kuzeyi arayan rotor dönme ekseni hareketini pusula kartına ileten askı teli
  • Cayronun yatay eksenine monte edilmiş bu eksenin kuzey yönü etrafındaki salınımları önleyici balistik sistem.

CAYRO PUSULA HATALARI VE BU HATALARIN DÜZELTİLMESİ

Enlem Düzeltmesi    : Enlem düzeltmesi göstergesine bulunduğunuz Enlem kıymeti doğru olarak uygulanmalı ve her 3 derece enlem değişmesinde yeni enlem cayroya uygulanmalıdır.

Sürat Düzeltmesi  : Bu düzeltme bir çok cayroda doğrudan doğruya gemi paraketesinden intikal eder. Böyle olmayan gemilerde sürat düzeltmesi el ile uygulanır.

Sabit Hatanın Düzeltilmesi : Cayronun bilinen sabit bir hatası olduğu takdirde pruva kaydırılmak suretiyle hata düzeltilebilir .

CAYRO PUSULANIN  AVANTAJLARI

a.Cayro pusula hakiki kuzeyi gösterir. Hesap işlemi yoktur.

b.Manyetik pusula gibi hata tayini ve tashihi yoktur.

c.Repiterler yardımıyla Ana Cayrodaki rota kıymetleri istenilen her kompartımana nakledilebilir.

d.Elektriki ve elektronik ara birimler ile yön bilgisine ihtiyaç duyan tüm sistemlere pruva bilgisi gönderilebilir.

CAYRO PUSULANIN  DEZAVANTAJLARI 

a.Enerji kaynağına ihtiyaç vardır.

b.Daima kontrol ister.

c.Enlem ve sürat düzeltmesine ihtiyaç vardır.

d.İstenilen her an için kullanılmaz. Seyirden en az 5 saat önce çalıştırmak gerekir.

 

 

CAYRO PUSULA TEKRARLAYICILARI (REPİTERLERİ)

Repiterler (tekrarlayıcı) hareketini ana cayroda bulunan servo cayronun gösterdiği pruva değerini elektriki olarak gönderir ve Ripiterlerde bulunan sinkro alıcılar ( sinkro motorlar ) gelen sinyale göre motor göbekleri hareket ederek ana cayro değerini takip eder. Buna aynı zamanda sinkro-servo sistemi de denir.

Repiterin parçaları

a.Pusula kartı

b.Hedefe / Alidat

c.Ayar vidası

d.Aydınlatma sistemi

e.Sinkro motor

f.Taşıyıcı sehpa

Alidat ( Dürbünlü Hedefe) :

Rüzgar, kar, soğuktan kerteriz okuyanın etkilenmemesi için hedefenin dürbünlü, göz muhafazası lastikli  ve geliştirilmiş tipidir.

Sinkronize Alidat :

Alidatın daha moderni olup, cayro repiteri üzerine konur. Takip edilmek istenilen kerteriz takip durumuna alındığında belirlenen kerterizi otomatik olarak izler böylece dürbünden her baktığımızda aynı kerterizi el ile ayarlamadan almak mümkün olur.

CAYRO PUSULA HATALARININ BULUNMASI

Transitler Yardımıyla Hatanın Bulunması

Örnek: Bir cayro repiterinden iki maddenin alınan transit kerterizi 136º,50 dir. Bu maddenin haritadan alınan transit kerteriz değeri ise 138ºdir. (GE) Cayro hatasını bulunuz.

Hakiki Kerteriz  138

Cayro Pusula Kerterizi  136,5

GE     =  1.50 ( W )

Geminizin Demirli veya aborda iken mevkiimizin Fix olması halinde bir maddeden tek kerteriz ile hata bulmak

Örnek  : Sahildeki bir fenerin cayro repiterinden alınan kerterizi 310º dir. Geminin hakiki mevkinden bu fenerin haritadan ölçülen kerterizi ise 308º.50 dir. (GE) Cayro hatasını bulunuz.

G = 310º

GE =1º.5 (W )

T =308º.5

Üç kerterizdeki mevki yardımıyla hata bulmak

Örnek  : Aşağıda belirlenen üç maddenin cayro pusula kerterizleri Kule 0580   Fener 183º , Beacon 310º dir. Bu kerterizleri haritaya çizdiğimizde bir mevki üçgeni oluşmaktadır. Üçgenin kenar ortalarının kesiştiği nokta Kesin mevkimizdir. Bu noktadan Fenerin hakiki kerterizini 185º ölçtüğümüze göre; (GE) Cayro hatasını bulunuz.

G = 183º

GE 2º (E)

T = 185º

Yazar Hakan KAPLAN

Hakan Kaplan - DARGEB Kurucu
Denizcilik eğitimine 2011'de başladı. İzmir Güzelbahçe denizcilik lisesi güverte bölümünü 2015'de ve Yalova Üniversitesi - Deniz Ulaştırma İşletme bölümünü 2017 de derece ile tamamladı. Şuan aktif olarak Anadolu Üniversitesi Uluslararası Ticaret ve Lojistik Yönetimi ile Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliğine devam ediyor.Toplamda denizcilik eğitiminin 9.yılında. DARGEB platformuna kurucu ortaklık yaptı. İnstagram'da @suvaribeyinnotdefteri 'ni kurdu.Güncelleme tarihi:2020

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

İLK YARDIM-19(UZUV KOPMALARI)

DENİZDE EMNİYET-2(Gemide Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar)