Gabya - Özlem Çakmak BAŞ VE OMURGA YARALANMALARI
Baş ve omurga yaralanmaları ölüm ve sakatlanmalara neden olduğu için çok önemlidir. Trafik kazalarında sakat kalma nedenlerinin % 40’ı ve ölümlerin % 80’i baş ve omurga yaralanmalarından kaynaklanmaktadır.
Baş ve omurga yaralanmalarında, darbenin şiddetine bağlı olarak saçlı deri, yüz bölgesi, kafa kemikleri ve kafatası boşluğunda yer alan beyin, yaralanabilir. Baş yaralanması sonrasında saçlı deri ya da yüzde görülen basit bir yara ve kanama, kafatası kırığının ya da beyin hasarının göstergesi olabilir.
Bel kemiğindeki yaralanmalarda omurgada ani sıkışma ya da ayrılma meydana gelebilir. Baş ve omurga yaralanmaları felçlere, görme- konuşma bozukluklarına, duyu kayıplarına ve bilinç düzeyinde bozulmalara neden olabilir. Baş ve omurga yaralanmaları; yüksek bir yerden düşme, suya atlama, trafik kazaları, iş kazaları, silah yaralanmaları, spor yaralanmaları, yüz ve köprücük kemiği yaralanmaları, enkaz altında kalma, darp vb. nedenlerle meydana gelir. Ancak,hiçbir belirti olmaksızın bu sayılan durumlara maruz kalan veya bilinci kapalı tüm hasta veya yaralılarda baş ve omurga yaralanması olduğu varsayılmalıdır.
Baş ve omurga yaralanmaları çeşitli şekillerde görülebilir.
1-)SAÇLI DERİ YARALANMASI
Saçlı deri, yaralanmalarında kanama çok olacağından kontrol altına alınmaya çalışılmalıdır.
2-)KAFATASI KIRIKLARI
Kafatası kırıklarında kemik kırığından çok, beyin hasarı ve kanaması daha önemlidir.Bu nedenle beyin hasarı ve kanama bulguları değerlendirilmelidir.
3-)YÜZ YARALANMALARI
Yüz bölgesinde ezilme, yanma, kanama, yumuşak doku kesileri ve yüz kemiklerinde kırık vb. yaralanmalar görülebilir. Ağız, burun, çene, göz ve kulak gibi organlarda da yaralanma oluşabilir. Ağız ve burun yaralanmalarında solunum ciddi şekilde etkilenebilir.
4-)OMURGA YARALANMALARI
Omurga, baş ve gövdeye destek olan bir yapıdır. Küçük ve esnek kemiklerle bir kanal görünümünde olup içerisinden merkezi sinir sisteminin uzantısı omurilik geçer. Baş ve omurga yaralanmalarında ani sıkışma ve ayrılma nedeniyle omurilik yaralanması oluşabilir, felç ve ölüme giden sonuçlar ortaya çıkabilir. Omurga yaralanmalarında en çok zarar gören bölge, bel ve boyun bölgesidir. Kazalarda ve darbelerde en çok boyun bölgesi, ağır kaldırma ve yanlış vücut hareketinden bel bölgesi etkilenir.
Baş ve Omurga Yaralanma Belirtileri
- Bilinç düzeyinde değişmeler, hafıza değişiklikleri ya da hafıza kaybı,
- Göz çevresinde ve kulak arkasında morluk,
- Burun ve/ veya kulaktan beyin omurilik sıvısı ve/ veya kan gelmesi,
- Baş ya da bel kemiğinde şekil bozukluğu,
- Başta, boyunda ve sırtta ağrı,
- Baş, boyun ve sırtta dış kanama,
- Solunum güçlüğü,
- Kusma,
- Vücudun herhangi bir yerinde, tam ya da kısmi hareket ve his kaybı, (özellikle kol ve bacaklarda)
- Denge kaybı.
Hasta veya yaralıda hiçbir belirti olmasa da, aşağıdaki durumlarda baş ve omurga
yaralanmaları düşünülmelidir.
- Yüz ve köprücük kemiği yaralanmalarında,
- Silah yaralanmalarında,
- Tüm düşme vakalarında, (suya atlama, duvardan düşme vb.)
- Trafik kazalarında,
- Yıkık altında kalımda,
- Spor yaralanmalarında,
- Bilinci kapalı tüm hasta veya yaralılarda.
BAŞ VE OMURGA YARALANMALARINDA İLK YARDIM
- Bilinç kontrolü yapılır.
- Bilinci açıksa hareket etmemesi istenir, hiçbir şekilde hareket ettirilmez. Ancak olay yerinde herhangi bir tehlike söz konusu ise düz pozisyonda daha güvenli bir yere sürüklenir. (Baş- boyun- gövde ekseni bozulmadan sürüklenir.)
- Yaşam bulguları değerlendirilir, (ABC)
- Hemen tıbbi yardım (112) istenir,
- Boyun tespiti yapılır
- Tıbbi yardım ekibi gelene kadar yaşamsal hasta veya yaralının bulguları takip edilir.
