TEHLİKELİ YÜKLERDE ETİKETLEME, MARKALAMA VE PLAKALANDIRMA

TEHLIKELI YÜKLERDE ETIKETLEME VE MARKALAMA

Tehlikeli yüklerin taşınması operasyonlarında yüklerin tanınması çok önemlidir. IMDG kodda belirtilerek gösterilen her bir maddeye, taşımacılıkta kullanılan ismi ve 4 haneli Birleşmiş Milletler Tehlikeli Yüklerin Taşınması Uzmanlar Komitesi tarafından belirlenmiş olan UN numarası birlikte kullanılarak atıf yapılmıştır. Tehlikeli yüklerin taşındığı her türlü ambalajda yükün içeriğinin taşımacılıkta kullanılan ismi ve UN harfleri ile başlayan UN numarası ile birlikte gösterildiği bir yazı, ambalaj üzerine markalanmalıdır. Her bir sınıfın kategorisi belirgin şekilde tanımlanmıştır. Etiketlerin ve markaların görülebilir ve okunabilir olması gerekmektedir. 

En az 100 mm kenar kalınlığında olan köşesinin üzerinde köşeler yönleri gösterecek şekilde, eşkenar dörtgen şeklinde etiketlenmeli yada markalanmalıdır.                   

Tehlikeli maddelerin paketleri ve ambalajları üzerinde uluslararası yasal düzenlemeler tarafından belirlenmiş, ambalajın içerisindeki ürünün tanımlandığı yazı ve işaretlerin bulunması gerekmektedir. 

Tehlikeli yüklerin etiketlenmesi ile ilgili bir diğer durum da tehlike ibareli etiketlerin bulunması zorunluluğudur. Bazı durumlarda gönderimlerin üzerinde etiket yapıştırma zorunluluğu bulunmamaktadır. Etiket yapıştırma zorunluluğu olmayan bu istisnalar “sınırlandırılmış miktarlarda” taşınan tehlikeli yükler ve 1.4. sınıfında bulunan yüklerdir. Bunun dışında kalan tehlikeli ürünlerin taşıması zorunlu olan “tehlike ibareli etiketler” ise aşağıdaki gösterildiği gibi olmalıdır. 

“Sınırlı Miktardaki Tehlikeli Yükler” başlığı altında ise IMDG Kod içerisinde belirtilen kriterlere uyulmak kaydıyla gerçeklesen taşımalara ilişkin bilgiler bulunmaktadır. Buna göre etiketleme gereksinimleri değişebilmektedir. İç ambalajın miktar sınırlaması tehlikeli yük listesinin 7. sütununa uygun ise ve dış ambalajın brüt miktarları 30 kg. fazla değil ise veya 20 kg (tray) ise kısıtlı miktarda bir taşımacılık söz konusudur. Sınırlı miktarda tehlikeli yük içeren bir gönderim içindeki tehlikeli yüke uygun bir eşkenar dörtgen içerisinde UN numarası veya numaralarıyla gösterilmelidir. Bu şekillerin yanında tehlike ibareli etiket veya diğer yazılar gerekli değildir.

Dış ambalajlarda bulunan uyarıla ve etiketlerde ambalajın içinde bulunan etiketle aynı olmalıdır. Dış etikete ek olarak ‘’OVERPACK’’ ibaresi olmalıdır.

 “MARINE POLLUTANT” (Denizi Kirleten) işareti en az 100 mm kenar uzunluğu olan, aşağıda Şekilde verilen örneğe uygun üçgenden oluşmaktadır ve işaret ambalaja zıt bir renkte olmalı veya etiket olarak kullanıldığında da siyah-beyaz renkte olmalıdır.

TEHLIKELI YÜKLERIN PLAKANLANDIRILMASI

Tehlikeli yük taşımasında kullanılan araçlar, gemilerle yapılacak taşımalar için plakalandırılmalıdır. Plakalandırma daha büyük boyutlarda etiketlerdir. Plakaların ölçüleri en az 25 cm x25 cm büyüklüğünde olan tehlike işareti olan etiketlerdir. 

Taşıma aracında tehlike bulunuyorsa ‘’Marine Pollutant’’ yani deniz kirletici etiketi mutlaka bulunmalıdır. Taşınan yük eğer ısınan bir madde ise ısınan maddeler için kullanılması gerekli etiket kullanılmalıdır. 

Konteyner taşımalarında tehlikeli yükler oldukça fazla taşınmaktadırlar. Tehlikeli yük taşıması yapılan bir konteyner, yük taşımasından sonra dezenfekte edilmelidir. Bu durumlar içinde kullanılan etiketler bulunmaktadır. Dezenfekte edilen konteynerin kapısına görünür bir yerine en az 30 cm uzunluğunda ve 25 cm yüksekliğinde bir etiket asılı olmalıdır. Bu etiket sayesinde personel konteynerin durumu hakkında bilgi sahibi olmaktadır.  

Bazı taşıma araçlarına etiket ve plakalara ek olarak UN numaralı ek etiketlerde konulmaktadır. Bu aşağıdaki durumlarda uygulanmaktadır:

• Portatif tanklarda tehlikeli yükler taşınırken,
• Brüt 400 kg’dan daha fazla olan ve kendilerine UN numarası düzenlenmiş ambalajlı tehlikeli yükler ( sınıf 1 için gerekli değildir) taşınırken,
• Belirli radyoaktif maddeleri içeren taşıma araçları için,
• Dökme yük konteynerinde taşınan tehlikeli yükler için.

‘’Deniz Kirleticisi’’ plakaları da dahil olmak üzere plakalar ve etiketlerin açık ve görülebilir şekilde aşağıdaki kısımlara yerleştirilmeleri gerekmektedir:

• Tehlikeli yük taşıması yapan konteynerde : Her iki yana ve her iki uca yerleştirilmelidir.
• Tehlikeli yük taşıması yapan portatif tanklarda : Her iki yana ve her iki uca yerleştirilmelidir.
• Tehlikeli yük taşıması yapan treylerde : Her iki yana ve her iki uca yerleştirilmelidir.
• Tehlikeli yük taşıması yapan kamyonlarda : Her iki yana ve arkaya yerleştirilmelidir.
• Tehlikeli yük taşıması yapan vagonlarında : En azından her iki tarafa yerleştirilmelidir.
• Tehlikeli yük taşıması yapan çok bölümlü tanklarda : Her bölmenin her tarafında yerleştirilmelidir.

‘’ UN Numarası’’ plakada yada turuncu renkli tabelada direkt olarak plakanın yanında bulunmalıdır. 

‘’Teknik İsimler’’ bazı taşıma birimlerinin her iki tarafında sürekli olarak bulunmalıdır. Bunlar:

• Protatif tanklar ve çok bölmeli tanklar
• Katı dökme yükleri içeren dökme yük konteynerleri

 ‘’Sınırlı miktarda’’ tehlikeli yük taşıyan araçlarda plakalandırmaya gerek yoktur. Bu yükler IMDG Kodunun Bölüm 3.4’ünde verilmiştir. Bu yükler taşınırken araçların dört tarafının  dış taraflarına 6,5 cm yüksekliğinde olmak üzere ‘’ LIMITED QUANTITIES’’ veya ‘’LTD QTY’’ yazılması yeterlidir.  

TEHLIKELI YÜK TAŞIMA EVRAKLARI

Denizyolu taşımacılığında taşınan tehlikeli yükler için durumları hakkında bilgi veren evraklar bulunmalıdır. Bu taşıma evrakları yükler hakkında bilgi vermekte olup aşağıdaki bilgileri kapsamalıdır:

• UN numarası (örn: 1606)
• Teknik ad
• Tehlike sınıfı ve varsa alt sınıfı (örn: sınıf.4.1)
• Ambalaj grubu ( Sınıflandırılma varsa)
• Gerilen ürün sayısı ve cinsi
• Belirtilen tehlikeli yük toplam miktarı (hacim ve kütle olarak) not: sınıf 1’de ek olarak net patlayıcı madde miktar bilgisi verilmelidir.
• Gönderenin adı ve iletişim bilgileri
• Alıcının adı ve iletişim bilgileri
• Evrakın düzenlenme tarihi
• Açıklama bilgileri

Tehlikeli yük yüklemelerinde EMS bildirisi ( Acil durum tedbirleri) zorunlu değildir. Çünkü gerekli olan bilgiler her UN numarası için açıkça EMS kılavuzunda verilmektedir. Bazı durumlarda taşıyıcı firmalar, taşınan yük ile ilgili tablo verilerini isteyebilirler. Bu durumlarda gönderici gerekli bilgileri ister yazılı yada elektronik ortamda taşıyıcıya iletilir. Yukarda istenen evraklar yazılı olarak verildiği takdirde imzalı verilmektedir. Eğer evraklar elektronik ortamda gönderilmekte ise imza yerine yüklemeyle sorumlu olan personelin adı-soyadı yazılabilir.

Tehlikeli yüklerin taşınmasında kullanılan evraklarda yukardaki bilgiler dışında ek bilgilerde ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bilgiler yük cinsine göre değişmekte olup kısaca aşağıda anlatılmaya çalışılmıştır.

• Taşınan tehlikeli yükün kabı 1 Litre üzerinde bir kap ise, aeresollere ilişkin açıklamalar eklenmelidir. 
• Taşınabilir tankların ve dökme yük konteynerlerinde dahil olduğu tüm tehlikeli yük boş ambalajlarında güvenlik için mutlaka ‘’EMPTY, UNCLEANED’’ ( BOŞ, TEMİZLENMEDİ) yazısı veya ‘’ RESIDUE – LAST CONTAINED’’ ( ARTIK – SON BULUNAN) uyarısı teknik adın önünde ve arkasında yazılmalıdır.
• Tehlikeli yük olarak atık taşımacılığı yapılıyorsa ‘’WASTE’’ (ÇÖP) ibaresi teknik adın önüne yazılmalıdır. 
• En düşük yanma noktası, taşınan yükün yanma noktası 60oC’in altında ise yazılmalıdır. 
• Isı kontrolü sayesinde stabil olan maddeler, gereken kontrol ısısı ve acil durum ısısı miktarları yazılmalıdır.
• Taşınan yük deniz kirleten madde ise ‘’MARINE POLLUTANT’’ (DENİZ KİRLETEN) yazısı yazılmalıdır.
• Taşınan yükün acil durumlarında kurtarma ambalajlarının kullanılması zorunlu ise ‘’SALVAGE PACKAGE’’ (KURTARMA AMBALAJI) yükün tanımının yanına yazılmalıdır.
• Taşınan yük sınıf 4.1 ve Sınıf 5.2 ise, kontrol ısı miktarı ve acil durum ısısı yazılmalıdır.
• Taşınan yük Sınıf 6.2 ise, alıcının tam bilgileri ve sorumlu olan kişinin bilgileri de yazılmalıdır.
• Taşınan yük Sınıf 7 ise, IMDG Kodu 5.4.1.5.7.1 bölümündeki detaylı bilgiler
• Taşınan yük  için tehlikenin belirtilmediği ısınan yükler için ‘’MOLTEN’’ (ERİMİŞ) , ‘’ELEVATED TEMPERATURE’’ (YÜKSELTİLMİŞ ISI), ‘’HOT’’ (SICAK) gibi ilave bilgiler yazılmalıdır.
• Taşınan yükler kısıtlı miktarda ise, kısıtlı miktarların IMDG Kod Bölüm 3.4’e göre tanıma ‘’LIMITED QUATITIES’’ veya ‘’LTD QTY’’ (KISITLI MİKTAR) yazılmalıdır.
• Taşınan yük viskoz maddeler türünde ise, IMDG Kod 2.3.2.5,’te bulunan verilerde yazılmalıdır.

Yukarda belirtilen bilgiler tehlikeli yüklerin taşınmasında önemli durumlar için gerekli olan bilgilerdir. Yazım dili olarak tüm dünyada geçerli olan taşıma dili İngilizce kullanılmaktadır. Bu sayede hazırlanan evraklar dünyanın her tarafında anlaşılır olmaktadır. Birçok yükleyici ve alıcı bu evrakları hazırlarken veya talep ederken İngilizceyi tercih etmektedir. 

Taşıma evraklarındaki belirtilen bilgilerin sırası önemli değildir ancak ilk 4 madde sırayla girilmelidir.  (Kraft, 2006: 14)

1. UN Numarası
2. Teknik ad
3. Sınıf ve varsa alt sınıfı
4. Ambalaj grubu

Taşıma evrakı hazırlanırken dikkat edilmesi gereken bir başka durumda, birbirinden değişik yükler aynı ambarda veya taşıma aracında birlikte yüklenebiliyorsa tek bir taşıma evrakı düzenlenmektedir. Bu evrak üzerinde tüm yüklerin belirtilmesi yeterli olacaktır.

Eğer taşınan yükler içinde hem tehlikeli yük hem de tehlikesiz yük birlikte taşınıyorsa ise bunlar için ayrı ayrı yine taşıma evrakı düzenlenmesine gerek yoktur. Bu yüklerin tanımlanmasında ilk önce tehlikeli yükler tanımlanır ve özel olarak belirtilir sonrasında ise tehlikesiz yükler tanımlanması yeterlidir.

Taşıma evraklarının düzenlenmesinde bir diğer önemli noktada taşınan yükün teknik adının doğru olmasıdır. Teknik adın doğru olması ile acil durumlarda yapılacak müdahaleler doğru olacaktır. Aksi durumda büyük felaketlere ve can kaybına sebep olacak yanlış müdahaleler yapılabilir. Teknik adlara ilişkin yönetmelikler, IMDG Kod’un bölüm 3.1’de verilmektedir. 

Teknik ad:

• Taşınan yükleri tam olarak tanımlar
• IMDG Kod Bölüm 3.2’de bulunan tehlikeli yük tablosunda büyük harflerle belirtilmiştir.

Aşağıdaki özel durumlar ve diğer tanımlar doğru teknik isimlerin seçilmesinde göz önüne alınmalıdır:

• Pozisyonları ve diğer toplu etiketler: IMDG Kod Ek A’da diğer toplu pozisyonlar (örn. ORGANİK PEROKSİT, TİP B, KATI) ve n.a.g. pozisyonları (örn. YANICI SIVILAR, N.A.G.) listelenmiştir. Bu maddelerde ve mallarda şayet tehlikeli Bölüm 3.2’deki yük listesinin 6. sütununda özel hüküm 274 belirtilmediyse maddenin (-lerin) içeriğinin teknik tanımı parantez içinde toplu etiketin veya n.a.g pozisyonlarının tanımlarından sonra verilir. Karışımın tehlikesinde büyük payı olan her iki unsur bildirildiği takdirde bu yeterlidir. Ancak iki özel durum dikkate alınmalıdır;

– Bir karışım içeren gönderim, ilave bir etiket taşıyorsa parantez içinde belirtilen kimyasal adlarından biri ilave etiketteki karışımı oluşturan maddelerden birinin adı olmalıdır.

– Şayet bir gönderimde denizi kirleten madde mevcut ise, bu maddenin bilinen kimyasal adı her durumda bildirilmelidir.

• Ticari isimler: Ticari isimler doğru teknik tanımlar olarak kullanılamaz. Ancak ilave bilgi olarak verilebilir.

• “SOLÜSYON/KARISIM” Tamamlaması (“SOLUTION /MIXTURE”): Şayet bir madde eriyikte veya karışım içinde tehlikeli olmayan bir madde ile birlikte saf maddenin UN numarası altında taşınıyorsa, doğru adı “ERİYİK” veya “KARIŞIM” (“SOLUTION” veya “MIXTURE”) sözcükleri ile tamamlanmalıdır.

• İlave “ERİMİŞ” (“MOLTEN”): Şayet katı madde erimiş durumda taşınacaksa, bu durumda “ER_M_S” (“MOLTEN”) olarak doğru teknik terim eklenir.

• İlave “SICAK” (“HOT”): Taşıma sıcaklığı 100°C veya daha fazla olan sıvı bir maddenin veya Tasıma sıcaklığı 240°C veya daha fazla olan katı bir maddenin, Doğru teknik terimi şayet “ERİMİŞ” (“MOLTEN”) veya “ISITILMIS” (“ELEVATED TEMPERATURE”) terimleri hâlihazırda belirtilmemiş ise, “SICAK” (“HOT”) terimi ile tamamlanmalıdır.

• Dezenfekte Edilmiş Konteynerler: Yükleri çeşitli gazlarla dezenfekte edilerek taşınan konteynerler aşağıdaki verilerin gerekli olduğu tasıma  evraklarında Sınıf 9’a ait tehlikeli yük olarak UN 3359 No.su ile bildirilmelidir;

– Dezenfektasyonun tarihi

– Dezenfekte malzemesinin adı

– Dezenfekte malzemesinin miktarı

– Atıkların açıklaması

Dezenfektasyondan sonra havalandırılan konteynerler tehlikeli yük değildir, bu nedenle tasıma evrakına gerek yoktur. Ancak bu konteynerler havalandırma tarihi bilgisi ile birlikte dezenfekte uyarı işaretini yük konteynerden boşaltılana kadar bulundurmalıdır. 

Aşağıda verilen örneklerde taşıma evraklarındaki verilere ilişkin farklı durumlardaki bilgiler verilmiştir.

Tehlikeli Yük Manifestosu / İstif Planı: Gemi kaptanı taşıyıcıdan veya onun temsilcisinden yüklemeden önce tüm yüklenen tehlikeli yüklere ilişkin bilgileri içeren özel bir liste veya tehlikeli yük manifestosu veya istif planını teslim alır. Manifestonun/istif planın hazırlanmasının asıl nedeni, üretici veya yükleyici tarafından düzenlenmesi gereken ve manifestoyu/istif planını hazırlayacak olan kişiye iletilecek olan taşıma evraklarıdır. Taşıma evrakında olduğu gibi manifesto/istif planı da veri işleme sistemi ile bildirilmelidir.

Konteyner/Araç Ambalaj Sertifikası: Tehlikeli yük taşıyan bir tasıma biriminin yüklemesinden sorumlu kişi, IMDG Kodu Bölüm 5.4.2 uyarınca konteyner/gemi sertifikasında yüklemenin doğru (kurala uygun) yapıldığını ve koşullara uygun olduğunu beyan etmesi gerekmektedir. Konteyner/Araç ambalaj  sertifikası kural olarak tasıma evrakıyla bütünleşmiştir. Bu durumda aşağıda metin yeterli olmaktadır ve tankerler için konteyner sertifikası gerekli değildir:

“Tehlikeli yüklerin tasıma birimine 5.4.2.1. No.lu madde uyarınca yüklendiği beyan edilir.”

CTU Direktifi: CTU ambalaj direktiflerinde (CTU = Cargo Transport Unit = Taşıma birimi, yani konteyner veya araç) sevkiyat mallarının bir konteynere veya kara aracına nasıl yükleneceği ve güvenlik altına alınacağı detaylı olarak belirtilmiştir. (Zorba,2009:124)