Saldıray - Egemen Savaş ULUSLARARASI DENIZ YOLUYLA TEHLIKELI MADDELERIN TAŞINMASI SÖZLEŞMESI (IMDG)
Uluslararası deniz yoluyla tehlikeli maddelerin taşınması sözleşmesi olan IMDG (International Maritime Dangerous Goods Code) IMO tarafından 1960 yılında yapılan Uluslararası Deniz Güvenliği Konferası’nın tehlikeli yüklerin gemilerle taşınmasına ilişkin tek tip yönetmeliğin gerekliliğinin tanınmasından sonra geliştirilmiştir. IMDG Deniz Güvenliği Komitesinin bir çalışma grubu tarafından meydana getirilmiştir. 1965 yılında yapılan IMO’nun dördünü toplantısında kabul edilmiştir.
Başlangıçta denizciler için hazırlanan IMDG kod daha sonra üretim yapandan tüketiciye uzanan zincir boyunca, elleçleme, taşıma ve depolama gibi bir çok konudaki alanları etkilemiştir. Ürün üreticileri, ambalaj üreticileri, taşıyan, taşıtan ve terminal görevlileri IMDG kodun ürünlerin sınıflandırılması, ambalajlanması, etiketlenmesi, plakalandırılması, dokümantasyon işlemleri ve deniz kirleticileri konusunda bilgilendirilmişlerdir. Bu bilgilendirme kapsamına karayolu, demiryolu, liman ve iç su yolu taşıyıcıları da dahil edilmiştir.
Ülkelerin en büyük çıkış kapıları olan limanlarda otoriteler, terminaller ve depolama firmaları da yüklerin IMDG koda uygun şekilde elleçlenmesi, depolama alanlarında tutulması, yüklerin ayrıştırılması ve ayrı ayrı alanlarda saklanması konularında rehbere başvurmaktadırlar.
1965 yılında yürürlüğe giren alınmasından sonra, IMDG kod üzerinde gelişen endüstrinin değişen ihtiyaçlarına uygun şekilde pek çok değişiklik ve ilaveler yapılmıştır. Bu değişiklik ve ilaveler Deniz Güvenliği Komitesinin temel prensipleri ile uygun olarak gerçekleşmiş ve bu durumdan dolayı da IMO tehlikeli yük taşımacılığının geliştirilmesinin sorumluluğunu üstüne almıştır.
IMDG koda yapılan ilavelerin ve değişikliklerin temel olarak iki kaynağı bulunmaktadır. Birinci olarak IMO’ya bağlı ülkelerin direk olarak verdikleri önerilerdir. İkinci olarakta Birleşmiş Milletler Tehlikeli Yük Taşımacılığına Öneriler komisyonunun bütün taşıma şekillerinin temel gereklerini karşılaması için hazırladıkları değişikliklerdir. İkinci kaynak olan Birleşmiş Milletler Önerileri, Uzmanlar Komitesi tarafından iki yıllık bir sürede hazırlanmakta olup, iki yılın sonunda değişik taşıma şekillerinin düzenlenmesi ile sorumlu olan otoriteler tarafından düzenlenmektedir. Bu iki aşamalı süreç sayesinde bütün taşıma türlerinde uygulanabilmesi için yeterlilikler sağlanmakta ve uygulanmaktadır. Bu sayede taşıma şekillerinin bir biri ile bağlantı noktalarında farklılıkların önüne geçilmektedir.
Bugüne kadar dünya üzerindeki toplam gemi gross tonajının yaklaşık %80’ini temsil etmekte olan 51 otorite IMDG Kodu uyguladıklarına dair IMO’ya bilgi vermişlerdir. Her ülkenin yasal sistemi, IMDG Kodun uyulması gerekli mi olduğuna yoksa sadece tavsiye niteliğinde mi olduğuna karar verecekti. IMDG Kodun tavsiye niteliğinde olması SOLAS’74’ün diğer kurallarına uyulmasına engel olmamakta olup sadece kodun uygulanmasında büyük bir esneklik durumu oluşturmaktaydı.
SOLAS Bölüm VII’nin Mayıs 2002 tarihinde kabul edilen değişikliği ile IMDG Kod 01.01.2004 tarihinden itibaren olmak üzere SOLAS kapsamında bağlayıcı bir yasal gereklilik olup, ambalajlı halde taşınmakta olan tehlikeli yüklerin gemilerle taşınmasında uygulanması zorunlu hale gelmiştir.
IMDG Kod beş cilt halindedir ve bu ciltlere ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir;
Cilt – I: Giriş bölümünde listelenen tehlikeli yüklerin bütün sınıflarında uygulanacak temel prensipler bulunmaktadır. IMDG Kod içerisindeki listede alfabetik sırada yer almakta olan bütün ürünler, materyaller ve maddelerin IMDG Kod içerisindeki Genel Listede yer alan doğru teknik ismi (uygun taşımacılık adı) mutlaka bulunmalıdır. Bununla birlikte UN Numaraları, EMS Numaraları (Acil Durum Liste Numarası), Tıbbi İlk Yardım Rehberi Tablo Numarası (MFAG No), IMDG Kod sayfa numarası, sınıfı, ambalaj grubu ve alt risk etiketleri de yanında yer almalıdır.
Bazı tehlikeli yükler Kod içerisinde isimleri ile listelenmemişlerdir ve ambalajda üreticin ismi/girişi bulunmadan ya da (NOS) (Not Otherwise Specified – Başka Türlü Tanınmayan) kısaltması ile taşınmaktadırlar. Bu tip ürünlerde Genel İndeks’te yer almaktadırlar. Bazı yükler için ise, doğru tasıma isminin bulunabilmesi için kısaltma isimler ve eşanlamlı isimler de listelenmiştir.
Sınıflandırılmamış Materyaller: Sadece Dökme Haldeki Zararlı Materyaller (Materials Hazardous only in Bulk – MHB) listesi BC Kod’da Ek B içerisinde ve ayrıca IMDG Kod Genel Giriş kısım 24’de yer almaktadır.
Cilt – II: Bu cilt üç ayrı sınıfı içermektedir (Sınıf 1, 2 ve 3) ve her biri pek çok alt sınıfa bölünmüştür.
Cilt – III: Bu cilt içerisinde Sınıf 4 ve Sınıf 5’e ilişkin bilgiler bulunmaktadır.
Cilt – IV: Sınıf 6, 7, 8 ve 9’a ilişkin bilgilerin açıklandığı bölümlerdir.
Cilt – V: IMDG Kodun ekler kısmında IMO tarafından tehlikeli yüklerin güvenli taşınmasına ilişkin ilave önerileri içeren rehberler bulunmaktadır.
1. SINIF 1: Patlayıcılar
IMDG Koduna Göre Patlayıcılar İçin Kullanılan Etiket.
Patlayıcı maddeler, katı veya sıvı halde, yüksek ısı ve basınç dalgası yayan kimyasal reaksiyon gazları sayesinde yüksek yayılma hızıyla kendiliğinden meydana gelen ve bu durumda çevresine önemli miktarda hasara yol açabilen maddelerdir.
Bu sınıfa mensup tehlikeli maddeler, taşınmaları çok tehlikeli olmayan fakat istiflenmeleri ve stoklanmaları esnasında özel durumların söz konusu olduğu maddelerdir. Liman alanlarında elleçlenen pasif durumdaki patlayıcı maddeleri aktif hale getirebilecek risklere karsı önlemler alınmalıdır.
Sınıf 1.1. Kitle Halinde ve Birden Patlayanlar Patlayıcılar
Bu tür patlayıcılar, bulundukları ortamda kitlesel bir patlama yaratacak olan paylayıcılardır. Bu patlayıcıların patlaması ise çevresinde bulunan hemen hemen tüm yükler patlamadan etkilenir ve zarar meydana gelir. Dikkatli taşınmaları ve çevrelerine etkileri arttırıcı başka patlayıcılar istiflenmemelidir.
IMDG Koduna Göre Kitle Halinde ve Birden Patlayanlar Patlayıcılar İçin Kullanılan Etiket.
Sınıf 1.2. Parça Fırlatan Fakat Kitle Halinde Patlamayanlar Patlayıcılar
Bu tür patlayıcılar, bulundukları ortamda kitlesel patlama meydana getirmezler. Fakat parça fırlatma özellikleri nedeniyle çevreye ve diğer yüklere zarar verme ihtimalleri yüksektir. Taşınma sırasında izole edilerek taşınmaları, parça fırlatmalarına karşı önlem olacaktır.
IMDG Koduna Göre Parça Fırlatan Fakat Kitle Halinde Patlamayanlar Patlayıcılar İçin Kullanılan Etiket.
Sınıf 1.3. Alevli Patlayanlar Patlayıcılar
Bu tür patlayıcılar, patlamaları durumunda yangın çıkarma tehlikesi yaratmaktadırlar. Patlama şiddetlerine göre diğer sınıfa göre daha az olup yinede parça fırlatma ihtimalleri bulunmaktadır. Bu patlayıcılar istiflenirken çevrelerinde ısıdan etkilenecek başka patlayıcıların istiflenmemesine dikkat edilmelidir.
IMDG Koduna Göre Alevli Patlayanlar Patlayıcılar İçin Kullanılan Etiket.
Sınıf 1.4. Düşük Zarar Veren Patlayıcılar
Bu patlayıcılar, patlama durumunda hafif patlama riskine sahiptirler. İstiflendikleri kabın içinde meydana gelen patlamalar çevreye zarar vermez. Ürün kendi içinde zarar görür. Çevreye bir zarar vermesi ve yangın tehlikesi bulunmamaktadır. İstiflenme işleminde kaplarının sağlam olmasına ve dikkat yerleştirilmelerine özen gösterilmelidir.
IMDG Koduna Göre Düşük Zarar Veren Patlayıcılar İçin Kullanılan Etiket.
Sınıf 1.5. Patlaması Zor Fakat Kitle Halinde Patlayabilen Patlayıcılar
Bu tür patlayıcılar zor patlamaktadırlar. Bulundukları ortamda en son patlama riski taşıyan patlayıcı sınıfıdır. Fakat kitle halde patlama riski bulunmakta olduğu için müdahale edilmeleri gerekmektedir. Bu patlayıcıların istiflenmesinde kitle patlamaların zarar vermeyeceği şekilde istiflenmeleri gerekmektedir. Patlama olması düşük ihtimalde olsa yok değildir.
IMDG Koduna Göre Düşük Zarar Veren Patlayıcılar İçin Kullanılan Etiket.
Sınıf 1.6. Patlaması Zor ve Kitle Halinde Patlama Tehlikesi Olmayanlar Patlayıcılar
Bu tür patlayıcılar patlama riski en düşük olan sınıftır. Bulundukları ortamda en düşük tehlike oluşturmaktadırlar. Patlamaları durumunda ise kitle halinde bir patlama meydana getirmemektedirler. İstiflenmeleri sırasında diğer yüksek tehlike içeren patlayıcılardan uzakta olmaları, zarar görmelerine engel olacaktır.
IMDG Koduna Göre Patlaması Zor ve Kitle Halinde Patlama Tehlikesi Olmayanlar Patlayıcılar İçin Kullanılan Etiket.
2. SINIF 2: Gazlar
Gazlar 50°C sıcaklıkta buhar basıncı olan maddelerdir. Havaya karışarak patlama, zehirleme ve yanma özelliklerine sahiptirler. Gazların taşınmaları genellikle sıkıştırılmış yüksek basınç altında veya soğutulmuş halde düşük basınç altında yapılmaktadır. Taşınmaları büyük dikkat gerektirmekte olup, taşındıkları kapların zarar görmesi halinde bulundukları ortama hızlı şekilde yayılmaktadırlar.
Sınıf 2.1. Yanıcı Gazlar
Isı kaynağı ile temasta olmaları halinde yanabilen gazlardır. Yüksek derece ısı yayarak çevreye zarar verirler. Taşınmaları esnasında her türlü ısı kaynağından uzakta istiflenmelidir. Personelin yaşam güvenliği içinde güvenli bir alan oluşturulmalıdır. Personel alanlarından uzakta tutulmalıdırlar.
IMDG Koduna Göre Yanıcı Gazlar İçin Kullanılan Etiket
Sınıf 2.2. Yanıcı ve Zehirli Olmayan Gazlar
Bu tür gazlar basınçlı gazlar, sıvılaştırılarak depolanmış gazlar, okside edici gazlar olabilir. Diğer iki sınıf içerisinde bulunmayan gazlar bu sınıfa dahildir. Yanıcı ve zehirleme özellikleri bulunmamaktadır. Fakat boğucu etki yaratabilirler. Bu gazların istiflenmeleri sırasında kapların zarar görmeyecek şekilde yerleştirilmeleri gerekmektedir. Personel alanlarına istiflenme durumu ortaya çıkarsa dikkatli olunmalı ve düzenli kontrol edilmelidir. Havalandırma sistemlerinin düzenli çalışması da dikkat edilmesi gereken bir husustur.
IMDG Koduna Göre Yanıcı ve Zehirli Olmayan Gazlar İçin Kullanılan Etiket
Sınıf 2.3. Zehirli Gazlar
Bu tür gazlar insan sağlığı için zararlıdırlar. Taşıma sırasında gazların sızıntı yapması sonucunda tehlike oluşturmaktadırlar. Taşımaları sırasında istiflenme yerlerinin ısı kaynaklarından uzakta olmasına dikkat edilmelidir. Bulundukları ortamda yiyecek maddesi tutulmasına özen gösterilmelidir. Personelin yaşam alanında uzakta olmalıdır. Havalandırma kanallarının önüne istiflemelerde kesinlikle yapılmamalıdır.
IMDG Koduna Göre Zehirli Gazlar İçin Kullanılan Etiket.
3.SINIF 3: Yanıcı Sıvılar
Bu tür sıvılar, kapalı bulundukları kaplar içerisinde 61 °C altında yanıcı buharlar oluşturan sıvılardır. Isı kaynaklarından etkilenmeleri ile alev alarak çevreleri için tehlikeli hale gelirler. Yangın riski oluşturmaları nedeniyle dikkatli taşınmalıdırlar. Isınmaları halinde buharlaşan gazlarının yanma noktalarına göre 3 gruba ayrıştırılmışlardır.
- Grup sıvılar her sıcaklıkta parlama noktasına sahiptirler
- Grup sıvılar 23 °C altındaki sıcaklıklarda parlama noktasına sahiptirler
- Grup sıvılar 23 °C üstünde ve 60 °C altında parlama noktasına sahiptirler
Bu sıvıların taşımalarında istiflerinin yapıldığı kapların sağlamlık bakımından dayanıklı olmaları gerekmektedir. Kapların kırılma yada çatlama durumlarında sıvılar sızma yaparak tehlike meydana getirmektedirler. Isı kaynaklarından uzakta istiflenmelidir. Yanmaları durumunda özelliklerine göre suyla müdahale edilmemelidir.
IMDG Koduna Göre Yanıcı Sıvılar İçin Kullanılan Etiket.
