in

VİKİNG MİTOLOJİSİNDE DENİZ VE DENİZ TANRILARI

 

İskandinav mitolojisi en genel anlamıyla İskandinav topluluklarının Hristiyanlık öncesi dinleri, inanışları ve efsaneleridir. Danimarka, İsveç, Norveç ve İzlanda gibi İskandinav ülkelerinde yaşayan halkların atalarının kuşaktan kuşağa aktardığı zengin bir mitos öykü ve masal dağarcığı vardır. iskandinav mitolojisi en genel anlamıyla İskandinav topluluklarının Hristiyanlık öncesi dinleri, inanışları ve efsaneleridir. Danimarka, İsveç, Norveç ve İzlanda gibi İskandinav ülkelerinde yaşayan halkların atalarının kuşaktan kuşağa aktardığı zengin bir mitos öykü ve masal dağarcığı vardır. İskandinav mitolojisini yazıya dökmek için yapılan ilk girişim İzlandalı tarihçi Snorri Sturluson tarafından yazılan Nesir Edda eseridir. Tanrılar iki kabileye bölünür. Aesir kaos ve savaşla, Vanir ise doğa ve doğurganlık ile ilişkiliydi. Tanrılar genellikle Jötunn yani Devler ile birlikte düşünülürdü. 

 Denizle İlgili Viking Tanrıları

🔱 Njord – Deniz, Rüzgar ve Bereket Tanrısı 

  • Vanir tanrılarından biridir ve denizciler, balıkçılar ve tüccarlar tarafından saygı görür. 
  • Zenginlik, bereket ve sakin denizlerin tanrısıdır.
  • Denizciler, güvenli yolculuklar için ona dua eder ve adaklar sunardı. 
  • Rüzgârları kontrol edebilir ve denizleri sakinleştirebilir.
  • Karısı, dev Skadi’dir, ancak mutsuz bir evlilikleri vardır. 

🌊 Aegir – Denizlerin ve Okyanusların Tanrısı 

İsminin anlamı genellikle suyla bağdaştırılmıştır. Diğer isimleri HLER ve GYMİR (Kör eden). Aegir deniz kıyısının veya okyanusun tanrısıydı. Kızdığında fırtınalar yaratırdı. Aegir Vanir’lerden bir devdi. Babası MİSTARBİLİNDİ (Sis körü) ve kardeşleri LOGİ (Ateş ve bazılarına göre LOKİ) ve KARİ (Hava)’ydi. Karısı (ve kardeşi) RAN’dı ve Hlesey adasının yakınlarındaki denizde yaşarlardı. Ran ve Aegir’in her biri birer dalga olan dokuz çocukları vardı. 

  • Aegir, vahşi ve korkutucu okyanusun kişileşmiş halidir.
  • Dev kökenlidir ama tanrılar tarafından saygı görür.
  • Eşi Ran ve dokuz kızı (dalga tanrıçaları) ile birlikte denizin derinliklerinde yaşar.
  • Denizcilerin korkulu rüyasıdır çünkü güçlü dalgalar ve fırtınalar yaratabilir.
  • Ayrıca, büyük şölenler düzenleyerek tanrıları ağırlayan bir karakterdir.

🌀 Ran – Deniz Tanrıçası ve Boğulan Ruhların Sahibi 

  • Aegir’in eşi ve denizin karanlık tarafını temsil eder.
  • Devasa bir ağ kullanarak denizde boğulan insanları toplar.
  • Denizciler, onun gazabından korunmak için altın sunaklar bırakırdı.
  • Ölüleri alarak denizin derinliklerine götürdüğüne inanılır.

🌊 Dokuz Dalga Tanrıçaları (Aegir ve Ran’ın Kızları) 

  • Dalgaların farklı formlarını temsil eden tanrıçalardır.
  • Adları: Bára, Blóðughadda, Bylgja, Dúfa, Hefring, Himinglæva, Hronn, Kolga ve Unn. 
  • Denizin huzurlu ya da fırtınalı olmasını etkileyebilirler.

😭Balder-Gözyaşı Tanrısı

 Aesirlerden biridir ve isminin anlamı “muzaffer”dir. Aynı zamanda Gözyaşı Tanrısı olarak da çağrılan Balder Odin ve Frigg’in oğluydu ve çok yakışıklı ve adil bir tanrıydı. Odin’in oğullarından Balder burada akıl sevgi ve bilginin tanrısı olarak karşımıza çıkar. Cennette Glitnir denilen bir yeri korumaktadır. Her türlü anlaşmazlıkta bütün tanrılar onun adaletine güvendiklerinden ona gelirler ve burada Balder’in adaleti sağlaması beklenir.Ve Balder adaleti yerine getirir. 

 Denizle İlgili Efsanevi Yaratıklar

🐍 Jörmungandr – Dünya Yılanı 

  • Loki ve dev Angrboda’nın çocuğudur.
  • Denizlerin en büyük yaratığıdır ve Midgard’ı (Dünya) çevreleyen devasa bir yılandır.
  • Thor’un en büyük rakibidir ve Ragnarok’ta onunla ölümcül bir savaş yapacaktır.
  • Denizciler, büyük fırtınaların Jörmungandr’ın hareketlerinden kaynaklandığını düşünürdü.

🐉 Kraken Benzeri Dev Deniz Canavarları 

  • İskandinav mitolojisinde denizde yaşayan dev yaratıklardan bahsedilir.
  • Balıkçıları ve gemileri denizin derinliklerine çekerler.
  • Kraken’e benzer devasa ahtapot ya da ejderha benzeri yaratıklar olduğu düşünülür. 

🧜‍♀️Deniz Kızı

1493 yılında Kristof Kolomb, Haiti civarında 3 tane deniz kızı gördüklerini belirtmiştir. Bu deniz kızlarının bilindiğinin aksine çirkin olduklarını ve suratlarının aynı erkek suratı gibi olduğunu ifade etmiştir. Bu görünen cisimlerin deniz kızı mı yoksa başka bir şey mi oldukları bilinmiyor ancak bölgede yaşayan Karayip Manatilleri olma olasılıkları da yüksek gözüküyor. Henry Hudson yani dünyaca ünlü kâşif de 1608 yılında Norveç taraflarında mürettebattan birinin tanık olduğu olayı seyir defterine şöyle kaydetmiştir: 

“Sabahleyin gemiden bakan bir dostumuz denizkızı görmüştü… Üst kısmı aynı kadına benziyordu. Vücudunun boyutu bizimkiler kadardı, teni beyaz ve uzun siyah saçları vardı. Saçları arkadan dökülüyordu. Sonra denize daldı ve onlar sadece kuyruğunu görebildiler. Yunusa benzeyen bir kuyruğa sahipti.” 

Keşifler arttıkça Avrupa’daki bilgi birikimi çoğalmış, yeni bulunan hayvanlara ve yaratıklara ait gözleme dayalı çizimlerle mitolojik yaratıkların çizimleri harmanlanmıştı. 16. ve 17.yüzyıllarda yani Orta çağ Avrupa’sında üretilen kitapların pek çoğu deniz yaratıklarının tafsilatlı çizimlerine yer vermişti. Denizcilerin kimsenin görmediği bu hayvanları tasvir yapmaları bu kitapların ortaya çıkmasına yol açmıştır. Denizcilerin anlatımları elbette ki gerçeküstü kavramlarla harmanlanmıştı. Bu hikayeler de ayrıca kulaktan kulağa yayıldıkça ortaya çıkan çizim bir hayli farklı bir hale gelmişti. 

Livyatan (Leviathan)  

Mitolojiden çıka gelen Livyatan, efsanelere göre denizlerde hüküm süren kocaman bir deniz canavarıdır. Kimilerine göre bu canavar, dev bir su yılanı, kimilerine göre ise bir ejderha olarak tasvir edilmekteydi. Tarihin neredeyse her kesiminde kötülük ve kaosun sembolü olan bu yaratığın ismi, genellikle güçlü ve kötücül bir düşmana çağrışım yapmaktadır.

Denizle İlgili Viking İnançları ve Ritüelleri

  • Denizciler güvenli yolculuk için Njord’a dua ederdi.
  • Altın, gümüş veya diğer değerli eşyalar denize atılarak Ran’ın gazabı yatıştırılmaya çalışılırdı.
  • Önemli Viking liderleri ve denizciler, öldüklerinde gemileriyle birlikte denize bırakılırdı.
  • Fırtınalar ve kötü hava koşulları, Aegir veya Jörmungandr’ın öfkesi olarak görülürdü. 

Deniz ve Viking Kültürü 

Vikingler için deniz sadece bir coğrafi kavram değil, aynı zamanda dini inançlarının ve yaşam tarzlarının önemli bir parçasıydı. Gemiler, onların tapınakları ve evleri gibiydi. Denizde seyahat etmek, hem fiziksel bir yolculuk hem de spiritüel bir deneyimdi. 

  • Gemilerin Kutsanması: Vikingler, denizlere açılmadan önce gemilerini tanrılara adar ve kutsarlardı. 
  • Deniz Mezarları: Ölen önemli kişilerin külleri, denizde özel törenlerle toprağa verilirdi. Bu, onların ruhlarının deniz tanrılarının yanına ulaşacağına inanılırdı. 
  • Deniz Canavarları: Viking mitolojisinde denizlerde birçok canavar ve yaratık bulunurdu. Bu yaratıklar, denizcilerin korktuğu ve saygı duyduğu varlıklardı. 

Sonuç 

Viking mitolojisinde deniz, hem bereketli bir yolculuk kaynağı hem de korkutucu bir güç olarak kabul edilirdi. Deniz tanrıları Njord, Aegir ve Ran, Vikinglerin denizcilik hayatında önemli bir rol oynardı. Ayrıca Jörmungandr ve deniz canavarları, denizcilerin korkulu rüyasıydı. Vikinglerin inançları ve denizcilik kültürü, onların dünyayı keşfetme cesaretini artıran önemli bir faktördü. 

KAYNAKÇA:

Artforartt”İskandinav mitolojisi”Erişim Tarihi:01.02.2025

http://artforartt.blogspot.com/2016/06/iskandinav-mitolojisi.html

Mitoloji.org”Aegri ve ran”Erişim Tarihi:01.02.2025

https://mitoloji.org.tr/aegir-ve-ran/

Mitolojisi”Nors Mitolojisi”Erişim Tarihi:01.02.2025

https://www.mitolojisi.com/nors-mitolojisi/

Suustunde”Efsanelere konu olmuş deniz yaratıkları”Erişim Tarihi:01.02.2025

https://www.suustunde.com/tr/content-details/efsanelere-konu-olmus-deniz-yaratiklari.html?ContentID=176

 

Yazar Yamamoto - Fırat Kaya

Piri Reis Üniversitesi - Gemi Makineleri İşletme Mühendiliği

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

2025 Denizcilik Sektörü: Endekslerin Yönü ve Yeni Yıl Beklentileri

DARGEB UFKUN Dergisi 18. Sayısı | Denizcilikte Yeni Bir Soluk