Alarga - Yiğit Sunay Güzel Yanmanın Koşulları 2- Yangın Safhaları
1)Isı Kaynakları
Kıvılcım, ark, sürtünme gibi nedenlerle ısı enerjisinin meydana gelmesine neden olan kaynaklardır. Başlıca ısı kaynakları;
- Kimyasal Isı Kaynakları
- Elektriksel Isı Kaynakları
- Statik Elektrik
- Elektrik Kıvılcımı
- Rezistans
- Kaçak Akım Isısı
- Ark Isısı
Elektriksel ısı kaynakları arasında gemide en dikkat edilmesi gereken statik elektriktir. İletken veya iletken olmayan ayrı özellikteki maddelerin birbirleriyle sürtünmesinden yada birbirlerinden ayrılmasından ortaya çıkar. İletken madde üzerinde hızla toprağa akan statik elektrik iletken olmayan bir madde üzerinde birikir. Başka bir madde ile temas edince üzerindeki elektriği aktarırken bir kıvılcım meydana getirir. Eğer yakınında tutuşabilen gaz varsa onun infilak etmesine neden olur. Statik elektrik nem oranı düşük koşullarda daha çok oluşur. Çünkü toprağa geçmesi güç olur ve devamlı birikir. Statik elektriğe neden olabilecek maddeler;
- Katı Maddeler: Lastik, naylon, plastik, insan saçı ve toz.
- Sıvı Maddeler: Hidrokarbonların tümü, petrol ve ürünleri.
- Gazlar: Karbondioksit ve sitim.
- Mekanik Isı Kaynakları
- Sürtünme Isısı
- Kompresyon Isısı
- Nükleer Isı Kaynakları
- Füzyon
- Fisyon
- Solar Enerji
- Güneş
- Yıldırım
- Kızmış Parçalar
- İçten Kızışma
- Madeni tozlar, özellikle rutubetli ise,
- Fosfor 50 ˚ C alev alır,
- Madensel Potasyum,
- Madensel Sodyum,
- Sönmemiş Kireç,
- Saman, kuru ot,
- Yağlanmış hızar tozları, talaşlar,
- Küspe,
- Keten tohumu yağına batırılmış paçavralar,
- Kömür, vs…
- Toz
- Tozlar karbon ya da başka yanabilen zerreciklerden oluşmuş ve havada yeterli derecede bulunuyorlarsa oksijenle temas ettiklerinde, reaksiyona girdiklerinde infilak ederek yangına neden olurlar.
- Ne kadar ince olurlarsa o kadar tehlikelidirler.
- Toz zerreciklerinin hava ile karışması aynen gazın hava ile karışması demektir.
- Yanabilen tozların birikmemesi için yeterli havalandırmanın yapılması gerekir.
- Açık Ateş, Dikkatsizlik
- Sigara
- Kibrit, Çakmak
- Savaş ve Sabotaj
- Gaz Basıncı
2)YANGIN NEDİR?
Yanmanın kontrolden çıkmış şekline Yangın denir. Yanmanın kontrol edilmesinde güçlük çekilen en önemli, en kritik durum bu durumdur. Yanıcı maddelerin birbiri ardına, zincirleme reaksiyona girerek tutuşması olayıdır. Yangını yanma olayından ayıran en önemli husus Kimyasal Reaksiyon Zinciridir. Bu yanma üçgenine dahil edildiğinde Yangın Tetratronu denilen ikinci bir tanım ortaya çıkar. Yani yangını oluşturan elemanlar Şu şekildedir:
- Hava
- Yanıcı Madde
- Isı
Kimyasal Reaksiyon Zinciri
Yangının doğmasına neden olan 3 türlü reaksiyon vardır;
- Kimyasal reaksiyon
- Fiziksel reaksiyon
- Biyolojik reaksiyon
Kimyasal reaksiyon; Yanma; yanabilen maddeye bağlı olarak karışık bir kimyasal olay olup sıcaklık, ışık ya da kıvılcım gibi bir dış etkenle yanabilen maddenin oksijenle birleşerek yanmasıdır.
Fiziksel reaksiyon; Yanan gazlı kitle ve enerjinin çevreye yayılması, dağılması sonucu oluşan reaksiyondur. Bu yayılma hızı birleşenin yoğunluğuna, basınç ve sıcaklık değişimine ve yayılma katsayısına bağlıdır. Yangının dış etkenler, girdap ve anaforlar etkisi ile dikey hareketi olabilir. Karışık gazların hareketinin sebebi konveksiyon denilen dikey harekettir. (Dumanın anı olarak alev alması)
Biyolojik reaksiyon; Bakterilerin oksitlenmesi ile oluşan yangın biyolojik yangın olarak tanımlanır. (Islak yüklenen tohumlu yüklerin fermantasyon sonucunda kızışarak yangına sebebiyet vermesi)
3)BİR YANGININ SEYRİ
1)Başlangıç Safhası:
Bu safhada, havadaki oksijen miktarı %20, bölgedeki sıcaklık 500-600 ºC’dir. Tavana yakın yerlerde ısı yüksektir. Yangın; su buharı, karbondioksit, sülfürdioksit, karbonmonoksit ve diğer gazları açığa çıkararak bir miktar ısı üretir. Bu ısı yangın devam ettiği sürece çok az artar.
İlk iki dakika çok önemlidir. Bu safhada yangına müdahale büyük bir ihtimalle yangının söndürülmesini sağlayacaktır. Eldeki yangın söndürme malzemeleriyle ilk müdahale yapılmalıdır.
2)Alev Yayılma Safhası:
Bu safhada, oksijen yönünden zengin olan hava alevlere doğru hava akımı oluşturur. Isınan gazlar kapalı yerin yüksek noktalarına doğru ulaşır. Bu sıcak gazlar, yangın mahallinin üst noktalarında bulunan yanıcı maddelerin tutuşmasına ve hızla genişleyerek yuvarlanmasına neden olur.
Bu çok sıcak havada yangın söndürülmesinin mümkün olduğunca eğilerek yapılmalı ve yangın söndürme personelinin teneffüs cihazı kullanmaları gerekmektedir. Söndürmelere sadece yetkili personel katılmalıdır. Bu aşamada odanın üst tarafındaki sıcaklık 700 ºC’ye kadar çıkar. Yangın, serbest yanma safhasına kadar odadaki oksijeni tüketerek devam eder.
3) Sıcaklık Boğulma Safhası:
Bu safhada oksijen %16 nın altına düşer. Ortamda duman ve kızgın gazlar vardır. Sıcaklık 500ºC civarındadır. Yangın artık parlak ışık saçan bir kor görünümündedir. Alevler söndükçe oda yoğun duman ve gazlarla dolar. Bu gazların oluşturduğu hava basıncı yürüyerek dumanı ve gazları küçük çatlaklardan çıkmaya zorlar.
Yeniden parlama (Over-Flash) ve geri tepme/patlama (Back-draft) meydana gelmesini önlemek için, yangın bölgesine yeni bir hava girmesine izin verilmemeli ve odadaki gazlar dikey bir havalandırma ile bölgeden uzaklaştırılmalıdır.
Geri Tepmenin (Back-draft) Belirtileri
- Küçük açıklıklardan çıkan basınçlı duman.
- Yoğun gri-sarı hal alan siyah duman.
- Kapalı alan ve aşırı sıcaklık.
- Alevin hemen hemen hiç olmaması.
- Üfleme şeklinde ya da aralıklarla binadan çıkan duman.
- Pencerelerden duman izleri.
- Boğuk sesler.
- Açıklık oluştuğunda içeriye hızla hava girmesi.
Uygun havalandırma ile tehlike azaltılabilir. Oda yada binanın mümkün olan en üst noktasına baca açılması suretiyle ısınmış gazlar ve duman ortamdan tahliye edilir ve patlama olasılığı azaltılabilir.
