Deniz İş Hukukunda İş Yeri-2

Deniz hukukunda işyeri = Gemi  

Geminin Bağlama Limanı:

(TTK Md 946) Bir geminin bağlama limanı, o  gemiye ait seferlerin yöneltildiği yerdir.  

Her geminin bir bağlama limanı olması zorunludur. Gemi seferlerinin yabancı  bir ülkeden yönetildiği durumlar hariç, bağlama limanı, genellikle geminin  sicile kayıtlı olduğu yerdir. Bağlama limanı, gemilerin bordolarının her iki  yanına ve kıçına yazılır.  

Bağlama limanının hukuksal önemi:  

– Donatan aleyhine açılacak tüm davalarda bağlama limanı mahkemeleri  yetkilidir. Deniz İş K. Md 46/2 iş sözleşmesinde açıkça düzenleme yok ise,  gemiadamı ile işvereni arasındaki uyuşmazlıklarda bağlama limanı  mahkemeleri yetkilidir.  

– Kaptanın donatanı temsil yetkisinin kapsamı geminin, bağlama limanında  bulunup bulunmamasına göre değişmektedir. Gemi bağlama limanında ise  kaptanın donatanı temsil yetkisi dar, bağlama limanı dışında ise geniştir.  

– Gemi bağlama limanındaki sicile yazıldığından bununla ilgili tüm idari  işlemler bağlama limanının bulunduğu yerde yapılır.  

– Deniz İş K. M 23/1 hizmet akdinin herhangi bir Türk limanında feshi  halinde, akitte aksi kararlaştırılmamışsa, gemiadamının bağlama limanına  iadesi zorunludur.  

Deniz İş Hukuku Anlamında İşyerine Bağlı Eklentiler:  

Deniz iş organizasyonu kapsamında gemi sahibinin veya kendisinin olmayan  bir gemiyi kendi adına ve hesabına işleten kimsenin faaliyet adresi olarak  karada gösterdiği işyeri, bu işyerine bağlı yerler, işyerine bağlı eklentiler olarak  kabul edilir. Gemiadamının limanda iken özlük işleri ile ilgili işlemlerinin  yapıldığı yer, bu yerden gemiye, gemiden bu yere işverenin temin ettiği araçla  gidip gelmesi halinde araçlar, organizasyon kapsamında işyerinin eklentisi  olarak kabul edilmelidir. 4 

Deniz İş Hukukunda her gemi bağımsız bir işyeri midir?  

Her gemi, gemi siciline bağımsız olarak tescil edilir, ayrı sicil numarası alır,  bölge çalışma müdürlükleri tarafından ayrı işyeri olarak tescil edilir ve ayrı işyeri  numarası alır. Dolayısıyla Deniz iş hukuku kapsamında her gemi ayrı bir  işyeridir.  

Geminin (İşyerinin) Devri:  

Deniz İş K. M 19: Geminin, Türk Bayrağını taşıma hakkı bulunduğu sürece, mülkiyetinin  kısmen veya tamamen herhangi bir şahsa geçmesi hizmet akdinin feshini gerektirmez.  – Türk Bayrağı şartı ayrıca Deniz İş K. M1 gereğince bu kanunun uygulama kapsamının  şartı.  

– Gemi Türk Bayrağını taşımaya devam ettiği sürece, geminin kısmen veya tamamen bir  başkasına devri deniz iş sözleşmesinin feshini gerektirmez.  

– Md 20 Bu şekilde devir aynı zamanda gemi adamının kıdemini de etkilemez. Yani  gemiadamının kıdemi, işyeri veya işyerlerindeki hizmet akitleri süreleri toplamına  göre hesaplanır. Bu hallerde devreden ve devralan işveren gemiadamının alacaklarından birlikte müteselsil sorumludurlar. Bu düzenlemede Amaç ne  olabilir? 

Geminin devir ile birlikte Türk Bayrağını taşıma hakkını kaybetmesi durumunda  ne olacak?  

Deniz İş K. Md 14/son: Geminin Türk Bayrağını taşıma hakkını kaybetmesi  durumlarda gemiadamı ile yapılmış olan deniz iş sözleşmesi kendiliğinden sona  erer. Gemiadamı yeni işveren ile yeni bir sözleşme yapabilir tarafların bu konuda  iradesi uyar ise yeni sözleşme yapabilirler ancak bu yeni sözleşme eskisinin  devamı niteliğinde olmadığı için devir öncesindeki sürelerin birleştirilmesi söz  konusu değildir.  

Geminin hangi durumlarda Türk Bayrağını çekme hakkını kaybedeceği TTK 942  Md düzenlenmiştir. Bu maddeye göre TTK 940 Md ve 941/2 Md yazılı şartlardan  birinin ortadan kalması ile gemi Türk Bayrağı çekme hakkını kaybeder.  

TTK Md 940-(1) Her Türk gemisi Türk Bayrağı çeker.  

(2) Yalnız Türk vatandaşının malik olduğu gemi, Türk gemisidir.  

(3) Birden fazla kişiye ait olan gemiler;  

1. a) Paylı mülkiyet hâlinde, payların çoğunluğunun,  
2. b) Elbirliğiyle mülkiyet hâlinde, maliklerinin çoğunluğunun,  

Türk vatandaşı olması şartıyla Türk gemisi sayılırlar.  

(4) Türk kanunları uyarınca kurulup da;  

1. a) Tüzel kişiliğe sahip olan kuruluş, kurum, dernek ve vakıflara ait olan gemiler, yönetim organını oluşturan kişilerin çoğunluğunun Türk vatandaşı olması,  
2. b) Türk ticaret şirketlerine ait olan gemiler, şirketi yönetmeye yetkili olanların  çoğunluğunun Türk vatandaşı olmaları ve şirket sözleşmesine göre oy çoğunluğunun Türk ortaklarda bulunması, anonim ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde ayrıca  payların çoğunluğunun nama yazılı ve bir yabancıya devrinin şirket yönetim kurulunun  iznine bağlı bulunması,  

şartıyla Türk gemisi sayılırlar.  

(5) Türk ticaret siciline tescil edilen donatma iştiraklerinin mülkiyetindeki gemiler,  paylarının yarısından fazlası Türk vatandaşlarına ait ve iştiraki yönetmeye yetkili paydaş donatanların çoğunluğunun Türk vatandaşı olması şartıyla Türk gemisi sayılırlar.  

TTK Md 941/ (2) Türk gemisi olmayan bir gemi, ona Türk Bayrağı çekebilecek kişilere en az  bir yıl süreyle kendi adlarına işletilmek üzere bırakılmışsa, malikin rızası alınmış olmak,  Türk mevzuatının kaptan ve gemi zabitleri hakkındaki hükümlerine uyulmak ve yabancı  kanunda da bunu engelleyen bir hüküm bulunmamak şartıyla, Ulaştırma, Denizcilik ve  Haberleşme Bakanlığı geminin Türk Bayrağı çekmesine izin verebilir. Şu kadar ki, izin alan  kişi, her iki yılda bir, izin için gerekli şartların varlığını sürdürdüğünü ispatlamakla  yükümlüdür.  

Geminin Kiralanması Halinde:  

Geminin BK hükümlerine göre kiralanması mümkündür. Kiralama halinde kiracı gemiyi kendi  nam ve hesabına işlettiğinde Deniz İş k. Göre işveren sıfatını alır.  

TTTK gemi kiralanmasına ilişkin hükümler bulunmakta (Örn TTK 1119/1 çıplak kira)  

Geminin gemiadamları ile birlikte kiralanması halinde, gemiadamları ile birlikte kiracının emrine  verildiği için bütün borç ve yükümlülüklerden kiralayan ve kiracı birlikte ve müteselsilen sorumludur.  

Gemi sahibi veya işletenin gemi üzerindeki hakimiyetinin devam ettiği hallerde ise örn geminin  belirli bir kısmının veya tamamının taşıtanın yüklerine tahsis edilerek yüklerin taşınmasının  taahhüt edildiği sözleşmelerde, yük tahsis edilen kişi işveren sıfatını kazanmaz. Ancak gemi  kiralamalarında, kiracı geminin işleteni sıfatını alır ve gemiadamlarının işverenidir. 8 

Geminin Faaliyetlerine Son Vermesi:  

Deniz İş K Md 14/Son: Geminin kayba uğraması, terk edilmesi veya harp  ganimeti ilan edilmesi veyahut Türk Bayrağından ayrılması hallerinde hizmet  akti kendiliğinden bozulur  

Bu durumlarda, Yasa gereği hizmet akti sona ereceği için işverenin ihbar  tazminatı ödeme zorunluluğu yoktur şeklinde Yargıtay`ın yerleşik içtihatları  bulunmaktadır.