Nusret Mayın Gemisi

Nusrat Mayın Gemisi 1911 yılında Almanya’nın Kiel şehrinin Germania Tersanesinde inşa edilerek, 1914’te Osmanlı donanmasına teslim edilmiştir. Eni 7,4 metre, boyu 40 metre, sürati ise 15 mildi. Dar alanda seri manevra kabiliyeti nedeniyle Çanakkale Boğaz’ında görevlendirilmişti.

Çanakkale Boğaz Harekâtı kapsamında Boğaz’dan geçit vermemek için zaten önceden boğazı kesecek şekilde döşenmiş Alman mayın hatları bulunmaktaydı. Ancak düşman güçlerinin hareketlerinin izlenmesiyle önemli bir detay fark edildi.

Yeni yapılan bir plan ile 7 Mart’ı 8 Mart’a bağlayan gece Nusrat Mayın Gemisi 26 mayını Erenköy Mevkiine kıyıya paralel döşeyecektir. Bu mevkiinin  seçilmesinin sebebi ise, grup grup Boğaz’a giriş yapan düşman zırhlılarının dönüş sırasında diğerlerine engel olmamak için geniş olan Erenköy Mevkiinde manevra yapmasıydı. Mayın Grup Komutanı Binbaşı Nazmi Bey ve Yüzbaşı Hakkı Bey önderliğinde Nusrat, gece yarısı demir alarak Çanakkale’den ayrıldı.

EK1: rehbername.com

On gün sonra 18 Mart 1915 günü düşman donanması saldırıya geçti. Savaş kontrollü olarak devam ederken beklenmedik bir olay gerçekleşti. Mayın kontrolünde temiz olduğu düşünülen Erenköy mevkiine yanaşan Fransız düşman zırhlılarından Bouvet, ilk mayına çarpan ve batan savaş gemisiydi.

Manevra yaparken Inflexible ve ardından Irresistable adlı İngiliz Savaş gemilerinin de mayına çarptıkları ve yan yatmakta oldukları rapor edildi. Üç büyük savaş zırhlısının kaybı (Bouvet, Irresistable, Ocean) ve dört tanesinin de  (Inflexible, Gaulois, Suffren, Agamemnon) ağır yaralanması ile  düşman büyük güç kaybetmişti.

Nusret Mayın Gemisi’nin Flaması

EK2: tr.wikipedia.org

Karanlık Liman Harekâtı

7 Mart’ı 8 Mart’a bağlayan gece Nusret mayın dökücü gemisi Yüzbaşı Tophaneli İsmail Hakkı Bey ve Müstahkem Mevkii Mayın Grup Komutanı Yüzbaşı Hafız Nazmi (Akpınar) Bey komutasında düşman gemilerinin projektörlerine aldırmadan Anadolu yakasındaki Erenköy‘deki Karanlık Liman’a mayınlarını bıraktı. Geminin çarkçı başısı Ön Yüzbaşı Çarkçı Ali Yaşar (Denizalp) Efendi’dir.

Ertesi günlerde İngilizler deniz ve hava keşifleri yapmış ama bu mayınları bulamamışlardır.

Harekatın Etkileri Ve Hakkında Söylenenler

Nusret ‘in döşediği mayınlar 18 Mart 1915’te Çanakkale harekâtının kaderini değiştirmiş, ona “dünyanın en ünlü mayın gemisi” unvanını kazandırmıştı. Nusret ‘in mayınları 639 kişilik mürettebatıyla Bouvet, onun ardından HMS Irresistible ve HMS Ocean zırhlılarını sulara gömmüştü.

İngiliz Generali Oglander’in “Çanakkale-Gelibolu Askerî Harekâtı” (Military Operations Gallipoli, Official History of the Great War) adlı eserinin 1. cildinden: “Pek uygun başlamış olan gün bu meçhul mayın hattının olağanüstü ve ortalığı kırıp geçiren başarısı yüzünden, tam bir başarısızlıkla sona erdi. Bu yirmi mayının seferin talihi üzerindeki etkisi ölçülemez.”

Ccolyen Corbet’in, “Deniz Harekatı” adlı eserinin ikinci cildinden: “Felaketlerin hakiki sebebi keşif ve tayin olununcaya kadar çok geçmedi. Gerçek şu idi ki, 8 Mart gecesinde Türkler, haberimiz olmadan Erenköy Koyu’na paralel olarak 26 mayın dökmüşler ve keşif gemilerimiz, aramaları esnasında bunlara rastlamamışlardı. Türkler bu mayınları özel amaçla manevra sahamıza koymuşlar, gösterdiğimiz bütün ihtiyata rağmen baş döndürücü bir zafer kazanmışlardır.”

Bahriye Nazırı Winston Churchill 1930’da “Revue de Paris” dergisinde olayı şöyle yorumlamıştır: “Birinci Dünya Harbi’nde bu kadar insanın ölmesine, harbin ağır masraflara mal olmasına, denizlerde onca ticaret ve savaş gemisinin batmasına başlıca neden, Türkler tarafından o gece atılan o incecik çelik halat ucunda sallanan yirmi altı demir kaptır.”

Nusret Mayın Gemisi’nin Komutanları

 EK3: www.karar.com

YÜZBAŞI HAKKI BEY KİMDİR?

1876 yılında İstanbul Tophane’de doğdu. İbrahim Efendi’nin oğludur. İlk ve orta öğrenimini tamamladı. 13 mart 1895 yılında Deniz Harp Okulu’na girdi. 29 haziran 1897 de teğmen rütbesiyle mezun oldu. 11 ağustos 1898 de İdare-i Mahsusa’ya atandı. Mansure Korveti’nde mühendislik eğitimini tamamladı, 7 Mayıs 1899 da üsteğmen oldu. 2 ağustos 1899 tarihinde Mesud Vapuru’na, 6 eylül 1905 de Fethiye Kalyonu’na atandı. 19 ekim 1905 de Necm-i Fetan Gambotu’na, 29 ocak 1907 de Beşiktaş Vapuru’nda ve 8 haziran 1907 de Sahin-i Derya gemisinde seyr subaylığı yaptı. 19 Ocak 1908 de atandığı Ordu Gambotu ikinci süvari ve seyir subaylığı sırasında yüzbaşı rütbesine yükseldi. 13 şubat 1909 da Bandırma Vapuru ve 8 kasım 1909 tarihinde İclaliye Zırhlısı seyir subaylığına atandı. 14 ağustos 1911 de Yadigar-ı Millet İkinci Süvarisi seyir subayı, 28 şubat 1912 de geçici olarak merkeze alındı. 20 şubat 1913 de İclaliye Zırhlısı’na ikinci süvari ve 30 Mart 1913 de Musul Torpidosu’na süvari olarak atandı. Umumi Kursa 25 kasım 1913 de, Torpido Kursuna 27 kasım 1913’de öğrenci olarak devam ettikten sonra 29 ocak 1914’de kıdemli yüzbaşı rütbesine yükseldi. 26 mart 1914’de çarkçılık kursuna, 6 haziran 1914’de topçuluk kursuna devam etti. Sonra 17 ağustos 1914 tarihinde Despina Vapuru’na atandı. 5 ekim 1914’de geçici bir süre yine merkeze alındı. 29 ekim 1914’de Nusrat Mayın Gemisi’ne süvari olarak atandı.  Mart tarihinde gece yarısı Nusret Mayın Gemisi demir alarak Çanakkale’den uzaklaştı. Gemi daha önceden döşenmiş olan mayın hatlarından geçiyor ve Erenköy Mevkii ‘ne giriyordu. Uzaklarda dolaşan düşman devriye gemileri fenerlerle Çanakkale Boğazı’nı gözlüyorlardı. Bu sırada Nusret’te ilk mayın platforma alınmış ve atış anı beklenmeye başlamıştı. Vatanın selameti için bir zafer gerekliydi ve şimdi bu zaferin tek çaresi, Nusret’ti. Mayınları mutlaka tüm mayınlar belirlenen rota doğrultusunda dökülmüştü. yerine bırakmalıydı. Teker teker ve sessizce kalan son 26 mayını suya bırakmaya başladı. En sonunda Sırada en az mayınların dökülüşü kadar tehlikeli olan geri dönüş yolculuğu vardı. Daha önce dökülmüş olan mayınlar ve düşman kuvvetleri Nusret’in rotası üzerinde bulunuyordu. Neyse ki o karanlık gecede kimse Nusret’i görmemiş ve görev yerine getirilmişti. Fakat Yüzbaşı Hakkı’nın hasta kalbi bu heyecanı kaldıramamış ve oracıkta duruvermişti.

NUSRET MAYIN GEMİSİ ŞİMDİ NEREDE?

Gemi 1962’de özel kişilerce satın alınmış, Kaptan Nusret adıyla kuru yük gemisi olarak hizmet vermiştir. 1990 yılında Mersin açıklarında alabora olmuştur. 1999 yılında bir grup gönüllü tarafından su yüzüne çıkarılan Nusret, 2003 yılında Tarsus Belediyesi tarafından, Çanakkale Savaşları ile ilgili heykellerin de yer aldığı bir çevre düzenlemesi ile anıt haline getirilmiştir.

2011 yılında İstanbul Tersanesi Komutanlığında inşa edilen Nusret Mayın Gemisi’nin bire bir ölçülerindeki “tıpkı yapımı” bugün de Çanakkale Deniz Müzesi Komutanlığında sergilenmektedir. Nusret Mayın Gemisi’nin 100. yıl anma töreninde(8 Mart 2015),gemi temsili olarak yeniden suya indirilmiştir. Sabah 06:15’te denize açılan gemi, 100 metre aralıklarla denize temsili iki mayın bırakmıştır

KAYNAKÇA

(1). (2021). karar.com. Retrieved from www.karar.com

(1). (20211). www.karar.com. Retrieved from www.karar.com

(2). (n.d.). VİKİPEDİ. Retrieved from tr.wikipedia.org

(3). (2021). REHBERNAME.COM. Retrieved from www.rehbername.com

(4). (2021). BİYOGRAFİ.NET. Retrieved from www.biyografi.net

(4). (2021). HABERTÜRK. Retrieved from www.haberturk.com

Yazar: 

Boray Çakar

Piri Reis Üniveristesi- Deniz Ulaştırma ve İşletme Mühendisliği