Alabanda - Muhammet Durak YÜKSEL Sörvey kelimesi ölçmek, saptamak, durumunu anlamak anlamlarına gelir. Bir gemi donanımının olması gereken özelliklerini tanımlayan klas kuruluşu, standart belirleyicidir.
Örneğin bir can simidinin gemide kullanılması için dayanabileceği minimum sınırlar, malzemesinin nitelikleri, rengi, ölçüleri vs. gibi bir takım standartlara ihtiyacı vardır. Bu gibi özelliklerin belirlenme işlemlerine sörvey denir. Bu sörvey işlemlerini yapan, kuralları belirleyen, denetleyen firmalara, kurumlara ise klas kuruluşu denir.
Türkiye’de denizcilik sektöründeki klas kuruluşu Türk Loydu’dur.
Sörvey denetimlerini 3 ana başlık altında inceleyebiliriz:
1-Bayrak devleti denetleri
2-Liman devleti denetleri
3-Class denetleri
1-Ticari bir geminin bayrak devleti, bir geminin hangi ülkenin hukukuna bağlı olarak tescil edildiğini, lisanslandığını, yargı yetkisine tabi olduğunu ifade eder ve geminin milliyeti olarak kabul edilir. Bir ticari geminin mutlaka tescil edilmiş olması gerekir ve sadece bir ülkede tescil edilebilir. Ancak, dilediğinde kayıtlı olduğu bayrak devleti değiştirilebilir.
Bayrak devleti, güvenlik, deniz ve hava kirliliğini önlemekle ilgili tedbirlerin alınması, belgelendirilmesi, bu belgelerin verilmesi ve denetlenmesi de dahil olmak üzere, bayrağı altında kayıtlı gemiler üzerindeki düzenlemeleri uygulama yetkisi ve sorumluluğuna sahiptir. Bir gemi bayrak devleti yasaları uyarınca faaliyet gösterir, bu yasalar, geminin bir denizcilik davasına karışması halinde geçerlidir. Denizde can ve mal güvenliğini sağlama ile çevre kirliliğini önleme amacına yönelik olarak IMO birçok konvansiyon, karar, kod, ve sirküler yayınlamıştır. Ancak bu kuralların oluşturulması kadar önemli bir başka konu ise kuralların uygulanmasıdır. IMO’nun koyduğu kuralları tek başına yürütme gücü yoktur. Kuralların uygulanmasında bayrak devletlerine güvenmektedir. Bayrak devleti bir deniz aracının kayıtlı olduğu ve onun bayrağını taşıdığı devlettir. Bayrak devletinin, bayrağını taşıyan gemileri uluslararası kurallarla uyumlu olmasını sağlama zorunluluğu vardır. Bayrak devleti, kendi bayrağını taşıyan deniz araçlarına yola çıkmadan önce, can kurtarma, yangından korunma, yangın söndürme ve seyir donanımları, gemi adamları, kumanya ve yakıtı, yolcu sayısı, yükünün cinsi, istifi ve yük miktarı ve yükleme markası bakımlarından denetlemekle ve durumları yeterli olmayan deniz araçlarının eksikliklerini tamamlamasını sağlamakla yükümlüdür.
2-IMO’nun gemilerin standartlarının yükseltilmesi ve deniz güvenliğini istenilen düzeyde tesis edilebilmesi için uygulamaya koyduğu bir diğer yöntem ise liman devleti kontrolü (PSC) uygulamasıdır. PSC; bir ülkenin, kendi limanlarında, uluslararası sefer yapan yabancı gemilerin deniz emniyeti, deniz çevresinin korunması, gemide yaşam ve çalışma koşulları bakımından uluslararası sözleşmelere ve ulusal mevzuata uygunluğunu denetlenmesi ve uygun olmayan gemilere yaptırım uygulamasıdır. IMO gemilerin gittikleri ülkelerin limanlarında denetlenmelerini düzenleyen A.787 (19) ve A.882 (21) kararlarını almıştır. 1995 ve 1999 yıllarında alınan bu kararlar PSC için işlem kuralları, karar ve genelgeleri bir araya toplamış ve uyumlaştırmıştır. 2.2.4.1 Liman Devleti Kontrolü PSC, IMO sözleşmelerinin verdiği yetkiyle sınırlıdır. Söz konusu sözleşme maddeleri aşağıda verilmektedir:
SOLAS (CI R19,CIX R6.2,CXII R4)
LL66 (EK 21)
MARPOL (EK 5&6, AN I R8A, AN II R15, AN III R8, AN V R8)
STCW (EK X)
T69 (EK 12) T69 Konvansiyonu dışındaki diğer kontrol maddeleri gemilerin, tekrar denize elverişli hale gelene kadar yaptırım uygulanması için liman devletine yetki verir. Bölgesel antlaşma (MOU) ve sözleşmelerde ise belirtilmemiş konularda denetleme yapılamaz. PSC bu iş için IMO’nun, A.787 (19) kararına göre özel olarak görevli kişilerce yani ‘liman devleti kontrol uzmanı’ (PSCO) tarafından yapılabilir. PSCO kendi veya yabancı bir bayrak devletinin isteği ile, geminin güvenliği veya çevrenin korunması ile ilgili herhangi bir kişi veya kuruluşun verdiği bilgi üzerine söz konusu denetimi yapabilir. Gemi seçiminde; geminin, limanda, personelidne, yolcularda ve çevrede oluşturduğu risk faktörü ön plandadır. PSC’nin de amacı riskli gemileri kontrol etmektir. Genel olarak riskli gemi tipleri şunlardır:
1-Tankerler
2-Gaz tankerleri
3-Kimyasal tankerler
4-Yolcu gemileri
5- Ro-Ro yolcu gemileri
6- Yaşlı dökme yük gemileri
Bununla beraber; PSCO, bilgi işlem merkezi faaliyette olan, MOU’larda PSC denetimlerinde en çok eksiklik bulunan ve en fazla tutuklanma oranına sahip ülke gemilerine, herhangi bir ilgili kişi/kuruluş tarafından rapor edilmiş gemilere, 30 memorandum üyesi bir liman tarafından eksikleri olduğu rapor edilmiş gemilere, tehlikeli veya kirletici yükler taşıyan gemilere, klas üyeliği askıya alınmış gemilere, denetim yapılan limanlara ilk defa veya en az 12 aylık bir aradan sonra ilk defa gelen gemilere, memoranduma üye başka bir ülke limanında tespit edilmiş eksikliklerinin giderilmesi için süre verilmiş olup bu süre bitmiş olmasına rağmen eksikliklerini halen tamamlamamış olan gemilere, liman kılavuzları, liman yetkilileri veya başka yetkililerce güvenlik veya deniz temizliğini tehlikeye attığı konusunda ihbar edilen gemilere, aynı MOU bölgesinde geçen 6 ay içerisinde kontrol edilmemiş gemilere, denetimlerinde öncelik vermektedir. PSCO öncelikle, bulunan eksikliklerin bir geminin tutulmasına yol açıp açmayacağına karar verirken, gemi ve personel açısından şu maddeleri değerlendirmektedir:
Geminin gerekli belgeleri var mıdır ve geçerli midir?
Gemi, Minimum Gemiadamı Donatım Belgesine uygun sayı ve yeterlikteki gemi adamı ile donatılmış mıdır?
Gemi güvenli seyir yapabilecek durumda mıdır?
Gemi ve personel yükü güvenle elleçleyip taşıyabilecek ve gerekli ihtimamı gösterebilecek midir?
Makine dairesinin işletimi güvenli midir?
Ana ve yardımcı makineleri yeterli ve güvenli çalıştırabilecek midir ve dümen tutulabilecek midir?
Gerektiğinde, geminin tüm bölümlerinde etkili yangın mücadelesi yapılabilecek midir?
Personel ve yolcular, gerektiğinde gemiyi güvenle ve hızla terk edebilecek midir?
Gemi gerektiğinde kurtarma yardımı verebilecek midir?
Çevre kirliliği önlenmekte midir?
Yeterli denge her durumda devam ettirilmekte midir?
Yeterli su geçirmezlik her durumda idame ettirilmekte midir?
Tehlike durumlarında haberleşme yapılabilecek durumda mıdır?
Gemide güvenlikli ve sağlıklı yaşama ve çalışma ortamı mevcut mudur?
Güvenlik ve çevre için hayati derecede önemli arızaların tespiti durumunda PSCO geminin alıkonması veya operasyonların durdurulması da dahil olmak üzere gerekli gördüğü yaptırımı uygular. Kontrol limanında giderilmesi mümkün olmayan aksaklıklar için PSCO, gerekli emniyet tedbirlerini aldırmak şartı ile geminin en yakın onarım limanına gidişine müsaade edebilir. Bu durumda bayrak devleti ve onarım limanı otoritesi ile koordinasyon sağlanmalıdır. Geminin alıkonmasını gerektirecek kadar ciddi olmayan ve kontrol limanında giderilemeyen aksaklıklar için gemiye, bu aksaklıkları giderebileceği bir limana gidene kadar süre tanınabilir. PSCO, işini yaparken devamlı profesyonel yargısını kullanmalıdır. PSCO denetimi bir ihbar üzerine yapıyor ise, ihbar kaynağını gizli tutmalıdır. Kontrol sırasında bir gemiyi gereksiz veya geçersiz yere geciktirmemek veya alıkoymamak için gayret gösterilmelidir. PSC’nin ana amacı sadece denize elverişli olmayan gemileri alıkoymaktır. Gemi, seyirde karşılaştığı bir kaza sonucu hasar almış, tamir için limana sığınmış, limana girişten önce hasarı ve kaza detaylarını bildirmiş veya gemide izinli olarak gerekli onarım işlemleri yapılıyor ise gemi alıkonulmamalıdır. Bunun yanı sıra denetim limanında giderilemeyecek eksiklikler varsa, PSCO geminin başka bir limana gidişine de müsaade edebilir. Bunun için geminin sonraki limana gidişinin güvenli olduğundan emin olmalı ve sonraki limanın PSC otoritesine de bilgi vermelidir.
3-Klas kuruluşları , denizcilik sektöründe denetim ve gözetim yapan bağımsız kuruluşlardır. Bu kuruluşlar kısaca klas ya da loyd olarak da bilinirler.
Geminin inşa sürecinde belirli kurallara göre uygunluğu klaslar tarafından denetlenir. Bu denetimleri yapan kişilere sörveyör adı verilir.
Klasların denetimine esas olan kurallar uluslararası ve ulusal kurallardır. Bu temel kurallar teknik olarak uygunluk ve dayanıklılık, çevre kirliliği, emniyet, sağlıkla ilgili konulardadır.
Haydi milyon dolarlarımız var ve bir gemi yaptırıyoruz diyelim. Gemiler binlerce ayrıntıdan ibaret devasa yapılar oldukları için ve inşaları oldukça uzun sürdüğü için gemimizi inşa eden tersaneye güvenimiz hiçbir zaman tam olmamalıdır. Tersanelerin ve işçilerin birçoğu maliyet ve işçilikten kaçınarak kâr gütme amacı taşıyan kimseler oldukları için gemi sahibinin bir şekilde yaptırdığı gemiye güvenmemesi gerekir. Bu aşamada klas kuruluşlarının birinci görevi, yani gemi sahibinin yerine tersaneyi denetleme görevi başlar. Geminin ilk sacının kesilmesinden denize inişine kadar hemen hemen tüm aşamalar klas kuruluşunun kendi sistematiğine göre belirlediği denetim aşamalarından geçer. Tüm gemi planlarının loyd onayı alması, fiziksel üretim aşamalarının istatistiksel temellere dayanarak olabildiğince sağlıklı şekilde denetlenmesi klas kuruluşları tarafından yürütülen faaliyetlerdir.
Klas kuruluşunun ikinci bir görevi, gemiye yükünü verecek mal sahiplerine gemi sahibi adına garanti verip periyodik üretim aşamasından sonra geminin yaşam süresince de o klas kuruluşunun klas işaretini taşıyabilmesi için periyodik denetimlerden geçmesi gerekir. Mal sahibi teknik bir merci olmadığı için, malını sürekli belki bildiği belki bilmediği gemilere emanet ederken geminin teknik yeterliliği konusunda tam bir denetim sağlayamayacağı için klas kuruluşunun gemi üstünde yaptığı denetimlere güven duyar. Uluslararası sularda çalışan bir geminin saygın bir klas kuruluşundan onaylı olmaması, ticari başarısı açısından büyük bir eksiklik demektir. bu sebepten gemiler saygın klas kuruluşlarının denetiminde inşa edilirler.
Klas kuruluşlarının üçüncü görevi geminin seyahat ettiği limanlara karşı gemiyi garanti etmektir. Bugün Avrupa ülkeleri kendi klas kuruluşlarının oluşturduğu birliğe dahil olmayan klaslar dan işaretli gemileri limanlarına sokmamakta dırlar. Bu tür ülkelere seyahat edecek gemilerin bu belirtilen klas kuruluşlarının garantisinde inşa edilmiş olmaları zorunlu gibi bir şeydir.
Kaynakça
http://denizcilikogretmeni.blogspot.com/2016/01/sorvey-nedir.htmlhttps://www.bunkerist.com/bayrak-devleti/#:~:text=Bayrak%20Devleti%20%2D%20Flag%20State&text=Bayrak%20devleti%2C%20g%C3%BCvenlik%2C%20deniz%20ve,uygulama%20yetkisi%20ve%20sorumlulu%C4%9Funa%20sahiptir.https://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12397/8146/283646.pdf?sequence=1&isAllowed=yhttps://www.google.com/search?q=Bayrak%20devleti%20gemilerde%20neleri%20denetler&tbm=isch&tbs=rimg:CVKPjE5cQTJ7YTOf8qSjOY7j&hl=tr&sa=X&ved=0CBwQuIIBahcKEwiosduMvZ7uAhUAAAAAHQAAAAAQDA&biw=1262&bih=814#imgrc=E_WbDgVRCASErMhttps://tr.wikipedia.org/wiki/Klaslama_kurulu%C5%9Fuhttp://jestguvenlik.com/TeknikBilgi.aspx?Kategori=3&Baslik=Denizcilikte%20Yang%FDn%20Alg%FDlamahttps://www.google.com/search?q=class+kurulu%C5%9Flar%C4%B1&tbm=isch&ved=2ahUKEwjV_u2br6_uAhUGEhoKHfGpBIEQ2-cCegQIABAA&oq=class+kurulu%C5%9Flar%C4%B1&gs_lcp=CgNpbWcQAzIGCAAQChAYOgUIABCxAzoCCAA6CAgAELEDEIMBOgQIABAeOgYIABAFEB46BggAEAgQHjoECAAQGFCr5gJYo8DYI2TA2gAcAB4AYAB9gWIAaofkgENNC43LjAuMS4wLjMuMZgBAKABAaoBC2d3cy13aXotaW1nwAEB&sclient=img&ei=3a0KYJWcKIakaPHTkogI&bih=814&biw=1280&hl=tr#imgrc=yygU5EVDrGw34M
