Alabora - Bilal AKTAŞ TÜRKİYE’DE DENİZALTININ TARİHÇESİ
Denizin Altında İlerleme Fikrinin Ortaya Çıkışı
İnsanın denizin altındakilere, denizin dibindeki nimetlere olan merakı binlerce yıldır aklını karıştırmasıyla birlikte denizaltının icadında, denizin altında gizlice ilerleyebilme fikri de deniz kuvvetleri için çok önemli bir unsur olmuştur. Denizin altında ilerleyebilme fikrinin ilk kez Büyük İskender döneminde ortaya çıktığı rivayet edilir. Denizin altında ilerleyebilecek bir tekne fikri ise ilk kez 1578 yılında İngiliz matematikçi William Bourne tarafından geliştirilmiştir. Bu tasarım; tamamı deri kaplı, kürekle hareket edebilen bir kayık biçimindeydi. 1634’te ise Fransız rahip Marin Mersenne denizaltının ilk teorisini oluşturdu. Bu tasarıma göre denizaltı bakır gövdeli, iki ucu sivri silindir biçiminde ve basınca dayanıklı olmalıydı.
1603’te İngiliz saray mucidi olan Cornellis Drebbel dalıp çıkabilen bir araç geliştirdi ve Thames nehrinde 5 metre derinlikte başarılı dalışlar yapabildi. Bu denizaltı denemesinin öncekilerden farkı sadece olduğu yerde dalıp çıkmakla kalmayıp ilerleyebilmesiydi.
Denizaltı denebilecek ilk tekne ise 1653’te Fransız de Son tarafından dizayn edilmiş yarı dalabilen, ortasındaki bir mekanizma ile kürekler yardımıyla ilerleyen 24 metre boyunda Rotterdam Boat adlı tekneydi. Bu tekne İngiliz kanalında birçok gemiyi gövdelerini delerek batırmıştır.
1727 yılında İngiltere’nin denizaltılar için 14 patent başvurusu oldu. İngiltere, Amerikan kolonilerini kontrol altında tutmak vesilesi ile de denizaltının geliştirilmesine katkıda bulunmuş oldu. 19. yüzyılda denizaltı yarışlarına olan ilgi Avrupa ile sınırlı kalmayıp denizaltılara ABD’de de ilgi duyulmaya başlandı.
Türkiye’de Denizaltının Tarihçesi
İlk olarak 3 Aralık 1719’da Haliç’te “Turtle” adlı denizaltı denenip başarılı olunmakla birlikte Abdülhamid ve Abdülmecid döneminde denizaltının donanmaya katılmasıyla Türk Denizaltı tarihi başlamıştır.
“Abdülhamit Denizaltısı”
Turtle Denizaltısında III. Ahmet’in oğullarının sünnet eğlencesi düzenlenmiştir. Yine bu eğlenceler için tersane mimarbaşı İbrahim Efendi geliştirdiği “Timsah” adlı deniz aracı denizde yüzüp ağzı açıp kapanabiliyordu. Denizaltıcılığın gelişmesi üzerine Osmanlı hükümeti denizaltılar almak için Rauf Beyi 1904 yılında Amerika ve İngiltere’ye tetkik için geziye gönderdi.
İngilizlerin gizli yürütülen çalışmalarından bir bilgi edinemeyen heyet Amerika’ya yollandı. Amerika’da Holland ve Lake tipi denizaltılar tetkik edildi. 1916 yılında Osmanlı; İtalya, Fransa ve Almanya’ya gönderilen subayların Fransız Denizaltıları için olumlu rapor vermeleri üzerine Fransa’dan iki tane denizaltı sipariş edildi fakat patlak veren 1. Dünya Savaşı nedeniyle bu denizaltılar Fransız donanmasına katıldı. Savaş sırasında Fransız “Turgeuase” denizaltısı ele geçirildi ve “Müstecep Onbaşı” olarak adı değiştirildi fakat Mondros Mütarekesi’nden sonra varlık gösteremeden geri götürüldü. Birinci Dünya Savaşı’na
Almanların müttefiki olarak gitmemiz üzerine Almanya’ya altı denizci subay kursa gönderildi. Vulkan adlı Alman denizaltısı ile kursa başlandı fakat Almanların gizli tuttuğu U34 denizaltısını bu Türk subaylarının görmesi üzerine kurs iki sene uzatılıp Almanya dışına çıkmalarına izin verilmedi. Almanlar donanmamıza 10 denizaltı vermeyi vaat edip ayyıldızı gemilere resmetmelerine rağmen savaşın mağlubiyetle bitmesi üzerine bu vaat gerçekleştirilmedi.
Cumhuriyet Dönemi Denizaltı Teşebbüsleri
1935’te Hollanda’ya iki denizaltı siparişi verildi ve bu denizaltılara “I. İnönü” ve “II. İnönü” isimleri verildi. Bu denizaltılar Cumhuriyet döneminin ilk denizaltıları olmuştur. Bu gemiler 1948’te kullanımdan çıkarılmış fakat adları Amerikan filo tipi 2 gemiye verilip yaşatılmıştır.
İtalya’dan sipariş edilen Sakarya hücum denizaltısı ve Dumlupınar mayın dökücü denizaltı ise 1931’de hizmete girmiştir. Alman denizaltıcılar bu gemilerde eğitim ve staj dahi yapmıştır.
İspanya’da 1936’da alınan denizaltı TCG-GÜR adı altında hizmete girmiştir. 1936’da Krupps firmasına da dört denizaltı siparişi verilmiştir. Bu denizaltılardan TCG-Batıray ve TCG-Saldıray Almanya’da inşa edilip TCG-Batıray’a Almanlar tarafından el konulup verilmemiştir.
“Ay sınıfı Denizaltı”
TCG-Atılay ve TCG-Saldıray 1939’da hizmete girmişlerdir. 1939’da Ingiltere’ye Oruçreis ve Muratreis dahil olmak üzere 4 denizaltı siparişi verilmiştir. 1954’te Cerbe ve Preveze, 1958’de Turgutreis, 1960’ta Hızırreis ve Pirireis denizaltıları donanmaya katılmıştır. 1996’da TCG- Sakarya, 1997’de TCG-18 Mart, 1998’de de TCG-Anafartalar filomuza katılmıştır.
“TCG Gür”
Dargeb İçerik Yazarı Ceyda Bol
KAYNAKÇA
