Alabora - Bilal AKTAŞ Yelken kısaca , rüzgâr gücünden yararlanarak geniş yüzey oluşturacak biçimde yan yana dikilen ve teknenin direğine uygun biçimde takılarak onu hareket ettiren kumaş veya şeritlerin tümüne verilen addır.
Çalışma prensipleri Rüzgar Prensibi adı verilen bir olayla incelenir.
Bernoulli’nin prensibine göre rüzgâr açısının yelkenin yüzeyindeki yüküne bağlı olarak, yelkenin bir tarafında diğerinden daha fazla hava basıncı oluşur. Bu basınç farkı kaldırma gücü yaratarak yelkeni düşük basıncın olduğu tarafa iter. Omurga (veya ağırlık merkezi) yelken üzerindeki bu yanal gücü yelkenlinin yana yatarak ileri doğru hareketine dönüştürür. Bu yan yatma hareketinde dengeyi sağlamak için teknenin ağırlık merkezinden sallanan bir ağırlık vardır, bu ağırlığa salma denir.
Bernoulli denklemi kullanılarak bulunan basınç farkı, tekneye aktarılan itkinin bir kısmını oluşturmaktadır. Asıl itki, momentumun korunumu sayesinde oluşur. Rüzgâr hareket halindeki hava moleküllerinden oluşmaktadır. Bu moleküller sahip oldukları hız ve kütle sayesinde belli bir momentum ile yelkene çarparlar. Yelkenin önünden giren rüzgâr, arka tarafından çıkarken momentumunun bir kısmını tekneye yelken vasıtasıyla iletir ve hızı yavaşlar. Tekne kendi ağırlığı oranında kazandığı bu momentumu harekete çevirir. Bu hareketin yan bileşenleri salma ile dengelenir, ileri yönlü bileşeni ise teknenin hız kazanmasıyla dengelenir.
( virayatcilik.com)
Yelkenin Kısımları :
Modern yelkenler geometrik olarak üçgen şeklindedir. Simetrik Balon yelken hariç geriye kalan her yelkenin kısımları yani kenar ve köşeler aynı ismi alırlar.
Mandar Köşesi: Yelkenleri direk tepesine basıp (çıkartıp) indirmek için kullandığımız halat olan mandarın takıldığı köşenin ismidir.
İskota Köşesi: Yelkenleri farklı rüzgar açılarına göre trim / ayar yapmak için kullandığımız iskota halatlarının takıldığı köşenin ismidir.
Karula Köşesi: Yelkenlerin orsa yakasının alt sabit köşesidir.
Orsa Yakası: Yelkende rüzgarın girdiği ön kenara verilen isimdir.
Alt Yaka: Yelkenin alt kenarına verilen isimdir.
Güngörmez Yakası: Yelkende rüzgarın çıktığı arka kenara verilen isimdir.
(alfasail.com)
Seyir şekilleri:
Seyir şekilleri, teknenin başından kıçına doğru geçtiği varsayılan doğrunun rüzgâr vektörüyle yaptığı açı ile belirlenir:
- Orsa: Teknenin rüzgâra doğru en küçük (en az 45 derecelik ) açıyla gittiği seyirdir.
- Dar Apaz: Orsa-Apaz arasındaki yelkenin rüzgâra olan açısının 45-90 derece arasında olduğu seyirdir.
- Apaz: Teknenin rüzgârı yandan aldığı ve açının 90 derece olduğu seyirdir.
- Geniş Apaz: Apaz ile pupa arasındaki seyirlere denir.(90 -180 derece )
- Pupa: Teknenin rüzgârı arkadan aldığı ve açının 180 dereceye vardığı seyirdir.
- Ayı Bacağı: Pupa seyrinde floğun ana yelkenin tam tersine ıskotasının çarmıh teli dışından alınarak açılmasıdır
(viravira.com)
Yelkencilik Terimleri:
Kontra: Yelkenli teknelerin ve deniz taşıtlarının sancak veya iskele olup olmadıklarına verilen isimdir. Yelkenin dolduğu yön anlamına da gelir.
Sancak Kontra: Yelkenli teknelerin ve deniz taşıtlarının sağ kısımlarına verilen isimdir. Rengi yeşildir, geceleri deniz taşıtlarının yeşil görülen yanları sancak yanlarıdır. Yol hakkına sahiptir ve iskele kontra tekneden yol alır.
İskele Kontra: Yelkenli teknelerin ve deniz taşıtlarının sol kısımlarına verilen isimdir. Kırmızı renktedir ve sancak kontra taşıta yol vermek zorundadır.
Seyir: Yelkenli teknelerin rüzgârla olan açılarına göre 3 ana gidiş yönü vardır. Bunlar orsa, apaz ve pupadır. İşte bu yönlere verilen terime seyir diyoruz.
Orsa Seyri: Orsa rüzgâra en yakın seyredilen seyirdir. Yelkenli tekneler rüzgâra karşı gidemezler. Teknenin omurga hattıyla rüzgâr arasında yaklaşık 45 derecelik bir açı oluşur.
Apaz Seyri: Bir yelkenli teknenin rüzgârı yandan alarak seyrine denir. Teknenin omurga hattıyla rüzgâr arasında 90 derecelik bir açı vardır. Apaz seyrini dar apaz ve geniş apaz diye iki kısma ayırabiliriz. Rüzgâr açısı 50 derce olursa dar, 135 derce olursa geniş apaz deriz. Apaz seyri çoğu yelkenli tekne için en hızlı seyirdir.
Pupa Seyri: Pupa seyrinde yelkenli tekne rüzgârı arkadan (180 dereceden) alır. Yelken pupa seyrinde paraşüt gibi çalıştığı için etkisi orsa ve apaz seyrine kıyasla oldukça düşüktür. Yani bu seyir biraz daha yavaştır.
(yabanakademi.com)
Tramola: Rüzgâra yakın orsa seyrinde giden yelkenli tekne, gideceği hedefe ulaşabilmek için dönüşler yapmak zorundadır. Rüzgâr üstüne doğru yapılan bu dönüşlere tramola denir. Unutulmaması gerken tramola sadece orsa seyrinde atılır.
Kavança: Rüzgârı arkadan alan yelkenli tekne yine gideceği hedefe göre dönüş yapıp, kontra değiştirmek zorundadır. Rüzgâr altına doğru yapılan dönüşlere kavança ya da boci tramola adı verilir. Kavança sert havada bumbanın oldukça sert hareket etmesine sebep olacağı için, dikkatli yapılması gerekir. Zorunlu değilse sert havada yapılmamalıdır. Orsa seyrinde kavança atılmaz, geniş apaz veya pupa seyrinde bu dönüş yapılabilir.
Rüzgâr üstü: Yelkenli teknenin rüzgârı aldığı yöne verilen
Rüzgâr altı: Yelkenli teknenin rüzgârı aldığı yönün tersi tarafına verilen isimdir.
Orsalamak: Yelkenli teknenin rüzgârla arasındaki açıyı küçülterek mümkün olabildiği sınıra kadar tekneyi rüzgâra yaklaştırmaya denir. İstenildiği taktirde sınıra kadar gelinmesi zorunlu değildir. Orsalamanın belirli bir sınırı yoktur.
Kafayı açmak: Yelkenli teknenin rüzgârla arasındaki açıyı arttırmasına denir. Orsalamanın tam tersi olarak da düşünülebilir.
Yapraklama: Eğer yelkenimizi rüzgârla dolduramıyorsak, yelkenimiz bir sağa, bir sola dalgalanır. Bu harekete yapraklama veya pırpırlama denir. Bu durumda yelkende herhangi bir güç elde edilmez ve yelkenli tekne ilerleyemez.
Kör Tramola: Tramola atabilmek için yelkenli teknemizin tramola atmaya başlamadan önce kazanmış olduğu yeterli hız yani yeterli bir enerji olmalıdır. Duran teknemize tramola attıramayız. Eğer tromala atarken enerji eksikliği yüzünden tramolamızı tamamlayamayıp, köre düşüyorsak (yapraklama) buna kör tramola deriz.
Bayılma: Özellikle rüzgârlı havalarda orsa ve apaz seyirlerinde yelkenli teknemiz rüzgâr altına doğru yatar ve yan yan şekilde seyir eder. İşte bu durumu bayılma diye ifade ediyoruz. Bayılma engellemez ama aşırı bayılma, teknenin burnunu rüzgâra doğru çevirerek engellenmelidir.
Trim: Yelkenimizin şeklini değiştirerek, ondan en yüksek ölçüde verim alabilmemiz için ona uyguladığımız küçük şekil değişiklerine trim deriz.
Kerteriz: Rüzgârın hafif dönüşlerini anlamak ve bu dönüşlerin rotamızı bozmasını engellemek için pruvamızdaki sabit bir noktayı aklımızda tutmaktır. Ona göre rüzgâr değişimlerini anlar ve rotamızı değiştiririz. Kerteriz oldukça önemli bir kavramdır.
Yelken Sporu Nasıl Yapılır :
Yelken sporu şehrin karmaşasından insanları uzaklaştırdığı, insanı denizle buluşturduğu için özgürlük hissi vermektedir. Rüzgar oldukça adrenalin de olduğu için sporcuya heyecan ve aynı zamanda keyif vermektedir. Bildiğiniz tüm sporları incelediğinizde, spora başlamadan önce ilgilendiğiniz spor dalı ile ilgili teknik bilgi almanız gerekir. Ancak yelken sporu yapmak için, yani denize açılmak için çok fazla teknik bilgi almanıza gerek yoktur. Tek yapmanız gereken bir yelken kulubüne üye olmaktır.
Yelken sporuna başlarken, tekneye bindiğiniz andan itibaren ihtiyacınız olacak temel bilgiler güvenliğinizi sağlamakla ilgili olan bilgilerdir. Sonraki aşamada dümeni ve yelkeni kullanarak rüzgara karşı yelkenliyi hareket ettirebilmeniz gerekecektir. Rüzgar gücüyle yelkeni bir tekneyi istediğiniz noktaya götürmeyi başardığınız zaman, bu sporu başardınız demektir.
Yelken sporunda, tekne ve parçaları, arma, ekipman-aksesuar, yelken ve insanın dengeli ve uyumlu olması şarttır. Ayrıca deniz trafiğiyle ilgili bilgi sahibi olması gerekir.
(tyf-arsiv.com)
Yelkene Bindiğinizde İlk Hazırlıklar Ne Olmalıdır?
Makinayı ısıtmanız gerekir, özellikle soğuk havalarda milgisinin olması makina yağı donduğundan devir-daim olamaz. Makina ısındıkça yağ da ısınır ve devir-daim olabilir.
Yelken Yarışları Nasıl Yapılır?
Yelken yarışları, şamandıralarla tespit edilmiş 10-20 millik güzergah üzerinde yapılmaktadır. Yarışmacılar bu şamandıralar çevresinde dolaşır. Karadan veya denizden top atışı/ bayrakla “yarışa başlama” işareti verilir. Yarışa başla işareti verildiği anda bahis firmalarıda canlı bahislerini açmaya başlar. Mobilbahis gibi sitelerde temsilci yollayarak canlı bahis oranları belirlemiş olur.
Yelken Yarışlarında Kurallar Nedir?
Yelken yarışlarında yelkenlilerin çarpışmaması gerekir, çarpışan yelkenliler için ceza dönüşleri bulunur; bu dönüşler yapılmaz ise yarışcılar elenir. Soldan rüzgar alan yelkenliler, sağdan rüzgar alarak ilerleyen yelkenliye yol vermek zorundadır. Yarışmaya start ânı hariç olmak üzere, rüzgar üstü olan yelkenli rüzgar altı olan yelkenliye yol vermek zorundadır. Yarışlarda önde giden tekneler tromola veya kavança yapamaz; bu eylemleri yapan tekne diğerlerinden uzak kalmalıdır. Aynı hatta ilerleyen yelkenliden, rüzgarın estiği tarafta olan yelkenlinin diğerini engellememesi gerekmektedir.
Bir yelkenli ceza dönüşlerini tam olarak bitirmiş ise, gövde/ donanımın herhangi bir bölümü start hattını istenen yönde ve şamandıralara çarpmadan bitirmiş ise, bu durumda yelkenli yarışmayı doğru olarak tamamlamış olacaktır.
Ülkemizde optimist, 380, 470, cadet, finn, dragon ve laser sınıflarında yarışmalar düzenlenir.
KAYNAKÇA:
- http://yabanakademi.com/
- denizcimalzemeleri.com
- wikipedia.org
- www.tyf-arsiv.com
Boray Çakar
