Hakan KAPLAN Akıntı seyri geminin kendi motor gücünün yanında seyir ve taşıma esnasında geminin ilerlemesi ve yön alıp belirlenen rotada ilerlemesinde yardımcı olur. Akıntı,rüzgar ve onun gibi beşeri unsurlar etrafında oluşan yardımcı faktörlerdir.
1.HAREKET VEKTÖRÜNÜ ÇİZMEK
Hareket Vektörü
Vektör, koordinat sisteminde büyüklük ve yön belirten ok şeklindeki bir ibarettir. Hareket vektörü ise hareket hâlindeki nesnenin sürati kadar büyüklükte ve gittiği yöne doğru çizilmiş ok Şeklindeki bir ibarettir.
Bir geminin hareket vektörü gitmekte olduğu yönü, akıntının hareket vektörü de akmakta olduğu yönü gösterir. Büyüklükleri ise süratleridir. Hız hareketli bir nesnenin birim zamanda aldığı yoldu.
Hareket Vektörünün Çizimi
Bir vektörün çizimi için yönünü ve büyüklüğünü bilmemiz ve elimizde üzerine çizim yapacağımız bir koordinat sistemimizin olması gerekir. Seyir haritaları koordinat sistemine göre hazırlandığından akıntı ve gemi hareket vektörleri doğrudan haritaların üzerine de çizilebilir. Haritadaki enlem çizgisi koordinat sisteminin yatay eksenini, boylam çizgisi koordinat sisteminin dikey eksenini oluşturur. Büyüklük seyir haritasının enlem cetveli, yön değerleri ise pusula gülü üzerinden alınabilir.
2.AKINTIDAKİ GEMİNİN GİDİŞ YÖNÜNÜ VE SÜRATİNİ BULMAK
Gemiyi Etkileyen Doğal Yatay Kuvvetler ve Akıntı Seyri
Gemi seyrinde akıntı; yüzeydeki su kütlesinin yatay hareketidir. Akıntı su üzerindeki bir gemiye yatay bir kuvvetle etki ederek duran bir gemiyi hareketlendirebilir, hareket eden bir gemiyi yavaşlatabilir, durdurabilir, gidiş yönünü değiştirebilir, demirli geminin salmasına, bağlı olan bir geminin halatlarına yük binmesine veya halatlarına binen yükün azalmasına sebep olabilir. Seyir hâlindeki bir geminin rotasından çıkmamak için deniz akıntısının etkisini hesap ederek yapmış olduğu seyre akıntı seyri denir.
Akıntı Çeşitleri
Akıntıları kaynaklarına göre aşağıdaki şekilde tasnif ederiz:
Oşinografik akıntılar
Bu akıntılar genelde yönleri aynı kalmakla birlikte, mevsimsel olarak şiddetlerini azaltır veya artırırlar. Oşinografik akıntıların nedenleri;
- Denizlerin farklı bölgelerinin farklı ısınması (Örnek: Gulf streem akıntısı),
- Tuzluluk farklılıkları (Örnek: Türk boğazlarındaki akıntılar),
- Deniz dibi coğrafyasından kaynaklanan akıntılardır.
Akarsu akıntıları
Akarsuların denize döküldüğü yerlerde, akarsuyun meydana getirdiği akıntılar mevcuttur. Bu akıntılarda genelde yönler aynı kalmakla birlikte denizdeki met-cezirler, yağışlar ve mevsimsel etkiler bu akıntıların şiddetlerinde değişimlere sebep olur.
Met-cezir akıntıları
Met-cezir nedeniyle yükselen ve alçalan sular, sığ bölgelerde akıntılara sebep olur. Akıntıların yönleri yükselme sırasında denizden karaya ve alçalma sırasında karadan denize şeklinde oluşur. Süratleri ise alçak su ile yüksek su arasındaki farkla doğru orantılı oluşur.
Rüzgâr akıntıları
Bunlar kuvvetli rüzgârların meydana getirdiği akıntılardır. Ülkemizde, karayel rüzgârlarında İstanbul Boğazı’nı deniz trafiğine kapattıracak kadar kuvvetli oluşan kuzey akıntılarını buna örnek olarak gösterebiliriz (Bu akıntıların kuvveti, tuzluluk farkından kaynaklanan akıntılar ile birleştiğinden çok şiddetli olmaktadır.)
Akıntının Yön ve Süratini Öğrenmek
Yönü ve sürati düzenli olan akıntılar bilinen akıntılardır. Bilinen akıntıları haritalar ve seyir yardımcı yayınlarından bulma imkânımız olabilir. Ancak rejimi düzensiz akarsuların veya rüzgârların oluşturacağı akıntıların çok önceden bilinerek harita ve yayınlarda yer alması hemen hemen olanaksızdır. Bu nedenle bilinmeyen akıntılar ancak gemi içerisinde seyir yaparken akıntı üçgeninin çözümü ile bulunabilir.
Bilinen akıntıları seyir haritalarının üzerinde bulma imkânımız vardır. Harita üzerinde akıntı aktığı yöne doğru bir ok biçiminde gösterilir. Akıntının süratleri ya yanlarına yazılı olur ya da okun kuyruk biçiminden anlaşılır. Akıntı vektörünün yönü harita üzerinde gösterilen akıntı okunun yönünde, büyüklüğü ise kuyruktan veya yanında yazılı sürat değerinden bulunur.
Geminin Hakiki Hareket Vektörü
Seyir yapan bir gemi bir akıntı içerisine girince o ana kadar bilinen gemi hareket yönü ve sürati yani geminin hareket vektörü, gemiye yol kazandıran makinenin çalışma hızı değişmemiş ve geminin hareketine yön veren dümen de bir başka tarafa basılmamış olmasına rağmen değişir.
Geminin akıntı etkisi ile oluşan yeni hareket vektörü, bir kenarı geminin hareket vektörü, diğer kenarı akıntı vektörü olan bir paralel kenarın aynı noktadan çıkan köşegenidir.
