CAN FİLİKASIYLA GEMİYİ TERK

1.Mataforalı Bir Can Filikasıyla Gemiyi Terk

• İki kişi filikaya, iki kişi filikayi mataforaya bağlayan liftinlere, bir kişi vince ve iki kişi de parimaya olmak üzere (yedi kişi) görevlendirilir.
• Önce, iki kişi mataforanın kollarındaki merdivenden veya filikaya bitişik güverteden filikaya çıkarlar. Bu iki kişi filikada aşağıdaki işleri yapar;
• Lavra tapalarını kapatırlar. Baş ve kiç parima halatını  parimayı bekleyen parimacılara verirler.
• Filikanın baş ve kıç tarafındaki kancalara matafora kollarının ortasından gelen tel sapanları takarlar.
• Matafora kolları arasındaki karanfil halatına bağlı olarak asili duran can halatlarının örtülenini açıp filika mayna edilirken halatlar dolanmadan açılacak şekilde filikanın farş tahtaları üzerine salya ederler.
• Filikayı mataforaya bağlı tutan tel halattan yapılmış kuşak ve sapanları aşağıda liftinleri fora edildikten sonra çekip filikanın dışından aşağı atarlar.
• Güvertedeki 2 kişi filikayı mataforaya bağlı tutan liftinleri çözer, filikadakiler çekip filikanın öbür yanından atarlar ve can halatına tutunup otururlar.
• Vinçteki kişi filikayı tutan liftinlerin rahat mola edilebilmeleri için biraz vira ederek vince bindirilir bu sırada matafora kollarını tutan pimler çıkarılır ve liftin halatları boşalınca liftinler fora edilir.
• Parimayı almakla görevlendirilen kişiler parimaları alarak filikayı baştan ve kıçtan geminin uzak ve alçak bir yerine, filika denize indiğinde geri sürüklenmeyecek veya çok gergin olup filikayı havada tutmayacak şekilde gemiye bağlarlar.
• Bir kişi bordadaki vardavelaları çıkardıktan sonra çarmıhı bordaya salar.
• Yukarıda anlatılanlar yapıldıktan sonra herkes mataforanın çalışma alanının dışına kendini emniyete alacak şekilde çıkar, filikadakiler de can halatlarını sıkıca tutarak filikanın içine otururlar.
• Vincin başında bulunan kişi filikayı ağır ağır güverte seviyesine indirir.
• Filika güverte seviyesine geldikten sonra filikanın içindekiler filikanın baş ve kıç tarafındaki palangalı donanımın kancasını matafora kolunun dibindeki mapalara takarak filikayı bordaya iyice yanaştırırlar ve halatı volta ederler.
• Matafora kollarının ortasından çapraz gelen iki vento boşalınca fora edilir.
• Mürettebat sırayla filikaya biner ve her binen diğerinin karşısına gelmek üzere hemen otururlar.
• İki can halatı elden ele uzatılarak herkesin halatı tutması sağlanır.
• Vinçteki kişi hariç herkes filikaya biner.
• Filikanın baş ve kıç tarafındaki, filikayı bordaya yanaşık tutan palangalar mola edilir, filika yarım metre kadar bordadan açılır.
• Filika yavaşça suya kadar indirilir suya inince tellere binen ağırlık kalktıktan sonra mataforanın filikayı indiren kancaları mola edilir.
• Vinçteki kişi filikayı tutan kancalar çıkarılmadan vincin başından ayrılmamalıdır çünkü, denizli havada kancaları kurtarmak için birkaç defa mayna vira yapmak gerekebilir.
• Vinçteki kişi çarmıhtan inerek filikaya biner. Baştan ve kıçtan parimalar kesilerek mola edilir. Filika kancası kullanılarak gemiden avara olunur. Yukarıda anlatılanlar motorsuz bir can filikasının denize indirilmesi idi. Motorlu can filikasında yukarıdaki işler aynen yapılmakla beraber, filika güverte seviyesinde iken makine çalıştırılır. Motorun aşırı ısınmamasına dikkat edilerek denize inene kadar boşta çalışır halde tutulur.

2. Tam Kapalı Bir Can Filikasıyla Gemiyi Terk

• Tam kapalı can filikasına binmek için filika güvertesinde toplanılır.
• Filikanın mayna edileceği yerin neta olmasına ve üzerinde herhangi bir engelin olmamasına dikkat edilir.
• Varsa parima halatı filikanın başından ileri bir yere yeterli uzunlukta bağlanır.
• Filikanın kaportası açılır ve açık duracak şekilde emniyete alınır.
• Kaporta açıldıktan sonra önce serdümen filikaya girer ve dümen dolabının üzerindeki talimatnameye göre makineyi çalıştırır.
• Lavra delikleri kapatılır. Duman veya gazlı bir ortam varsa deniz suyu valfi açılır.
• Filikanın içindeki iki kürek alınıp kürek çekmek için belirlenen yerlerine takılır.
• Mürettebat binerek yerlerine oturur.
• Can yelekleri giyinik halde sırayla binilir. Binenler sırayla biri baş tarafa diğeri kıç tarafa olmak üzere filikanın içinde ağırlığı dağıtarak en diptekinden başlamak üzere otururlar. Diğer gelenler bir öncekinin karşısına oturur.
• Bütün mürettebat bindikten sonra kaporta kapatılır. Duman veya gazlı bir ortam varsa hava valfi açılır.
• Daha sonra içeridekiler emniyet kemerlerini dikkatlice bağlarlar.
• Bütün mürettebat hazır olduktan sonra dümen dolabının üzerindeki delikten gelen mayna teli yavaşça çekilerek filika suya indirilir.
• Filika suya indiğinde baş ve kıç taraftakiler sendürmenin komutuna göre kanca bırakma tentibatı ile kancaları açarlar.
• Makineye yol verilerek gemiden uzaklaşılır.

3. Tam Kapalı Bir Can Filikasının Yerine Alınması

• Mataforanın kolları altına yaklaşmadan önce filikanın kanca tertibatı hazırlanır. Bu arada kilitleme kolunun kapalı halde bulundurulmasına dikkat edilecektir.
• Filikanın baş ve kıç taraflarındaki kaportalar açılarak birer kişi mataforanın tellerini tutmak için hazır bekler. Serdümen filikayı çok ağır yolla asili duran matafora tellerinin altına getirir.
• Filikadaki iki kişi baş ve kıç kaportadan uzanarak kancaları tutarlar ve filika üzerindeki yerlerine kuvvetlice vurdurarak takarlar. Burada dikkat edilecek önemli nokta şekildeki çelik parçaya kanca dibinin tam oturmasıdır.
• Halkalar kancalara takıldıktan sonra serdümen mataforanın vincindeki kişiye işaret ederek virayı başlatır.

• Önce hafifçe vira edilip kancaların tutup tutmadığı kontrol edilir.
• Kancalar tutmuşsa baş ve kıçtaki iki kişi yerlerine geri dönenler.
• Filika dalgalara dokunmayacak kadar vira edildikten sonra makine durdurulur.
• Filika sudan yükseldiğinde kancalar kendiliğinden kilitlenecektir.
• Filika matafora kollarına 15 cm kalana kadar vira edilerek yükseltilir, burada zaten otomatik olarak vinç duracaktır.
• Bundan sonra elle viraya devam edilerek filika yerine alınır.
• Filikadakiler emniyet kemerlerini açıp filikanın dışına çıkarlar.
• Mataforanın fren teli filikanın tepesindeki delikten içeri salınır.

4. Filikayı Tekrar Kullanıma Hazır Tutma

• Makine “start-up” veya “run” durumuna alınır.
• Yakıt, yağ ve su seviyeleri kontrol edilir, eksilenler doldurulur.
• Aküler kontrol edilir, hidrolikle ilk hareket veriliyorsa hidrolik basıncı arttırılarak çalıştıracak seviyeye getirilir.
• Lavra tapaları çıkarılır.
• Bütün gevşek donanımlar güvenli şekilde sikilir, kürekler yerlerine konur.
• Mayna teli filikanın içine alınır.
• Bütün kaportalar kapatılır.

5. Serbest Düşmeli Can Filikasıyla Gemiyi Terk

• Filikanın lavra tapaları kapatılır.
• Mürettebat ve yolcular filikaya bindirilir, emniyet kemerleri takılır.
• Motor çalıştırılır.
• Bütün kaportalar kapatılır, gerektiği takdirde hava tüpleri açılarak havalandırma başlatılır.
• Filikayı tutan kanca fora edilerek filika düşmeye bırakılır.
• Filika denize düşüp düzelince rüzgar üstüne doğru uzaklaşılır.
• Havalandırma kapakları açılır, hava tüpleri kapatılır.

6. Olumsuz Şartlarda Can Filikasıyla Gemiyi Terk

DENİZLİ HAVADA CAN FİLİKASIYLA GEMİYİ TERK;

1. Gemi manevra yapma imkanına sahipse denizler baştan veya kıçtan alınarak geminin yalpalara düşmesi önlenir ve dalga çukuru filikanın altında iken filika mayna borda edilir.
2. Gemi manevra yapma imkanına sahip değilse denizler bordadan alınacağından ve gemi yalpaya düşeceğinden filika askıya alındığında salıncak gibi sallanacaktır. Bunun önlenmesi için filika askıya alınmadan önce filika askı halatlarına bosa tutulmalıdır. Hatta filikaya birkaç yerinden daha bosa tutulmasında fayda vardır. Söz konusu bosa halatları daima gemiye volta edilmiş vaziyette kontrol edilmelidir.
3. Gemi ile filika arasına usturmaça görevi görecek cisimler konmalıdır.
4. Filika mayna borda edilmeden önce geminin yalpa periyoduyla dalga periyotları incelenmeli ve filika, geminin filika tarafına yatma sonrası doğrulmaya başlaması ile dalga çukurunun geçmesi anından hemen sonraki zaman diliminde mayna borda edilmelidir.
5. Çatlayan dalgalara karşı hayvani ve bitkisel yağ karışımı kullanılmalıdır.
6. Not:  denizli havada gemi ya baş-kıç yada yalpa yapacaktır. Ağır denizlerde bir geminin 30-40° yalpalara düştüğü görülmüştür. İşte böyle bir ortamda gemiyi filika ile terk etmek oldukça zordur. Gemi yalpalara düşerken askıdaki filika da salıncak gibi sallanır ve büyük tehlike oluşturur, hatta gemiye çarparak parçalanabilir. Bu durumda gemiyi terke en uygun sistem “serbest düşmeli” sistem olup, en zor sistem ise adi mataforalı veya rubi yarı dairesel mataforalı sistemdir.

BAYILMIŞ BİR GEMİYİ CAN FİLİKASIYLA TERK;

1. Geminin bir tarafına yatması halinde, bir taraftaki filikalar tamamen serbest iniş boşluğuna sahip olduğu halde diğer taraftakiler buna sahip olamamakta ve borda üstünden kaydırılması gerekmektedir.
2. Geminin yattığı taraftaki filikaların indirilmesinin normal yöntemlerle mümkün olabileceği açıktır. Aksi taraftaki filikaların indirilmesi için ise ilave bir takım uğraşlar gerekmektedir. Bu ilave uğraşları şu şekilde sıralayabiliriz;
3. Filika borda kızaklarından yararlanılması.
4. Filikanın iniş yolu üstündeki girinti ve çıkıntılara, küpeştelere, tirizlere filikanın takılmaması ve iki güverte arasındaki boşluklara girmemesi için bu kısımlara lata, tahta, kalas, boru, ray, profil gibi malzemeler konulmalıdır.
5. Gemide borda yumrusu var ise bu kısma yukarıda saydığımız malzemeler usturmaça gibi asılmalıdır.
6. Filika mümkün olduğu takdirde gemi vinç veya kreynleri kullanılarak bordadan uzaklaştırılacak şekilde çekilmelidir.
7. Filika, ucuna makara takılmış ve borda mataforası haline getirilmiş malzemeler ile çekilerek gemi bordasından uzaklaştırılmalıdır.
8. Filika el yardımıyla itilerek bordadan uzak tutulmalıdır.

•   Not: serbest düşmeli filikalarda bu gibi ilave tedbirler alınmasına gerek yoktur.

YANAN BİR GEMİYİ CAN FİLİKASIYLA TERK;

1. Bu konudaki en iyi önlem şayet başlayan yangın can filikaları ile can sallarını tehdit ediyorsa başlangıçta bir taraftan yangına  müdahale edilirken, bir taraftan da filikaları ve salları denize vererek geminin yanan kısmından uzak bir bordasına çekerek bağlamak sonradan gemi terk edilecekse gemiyi o noktadan terk etmektir.
2. Bu imkanın bulunamaması veya başka bir deyişle can filikası yangın ortamında kullanılacaksa sırasıyla aşağıdaki yöntemleri uygulamak yararlı olabilir;
3. Alevlere maruz kalan filika ve can salları su hüzmesi ile soğutulmaya çalışılmalıdır.
4. Yanmaz elbiseler giydirilmiş personel yardımıyla önce can salları denize atılmalı ve bilahare filikalar denize indirilmelidir.
5. Olanaklar elverdiği takdirde filikalar ıslak brandalarla örtülmelidir.
6. Filikalar denize verilmeden filika pariması yerine yanmaz can halatları veya tel halat kullanılmalıdır.
7. Filikalar ve can salları yanan bölgeden uzaklaştırılarak neta bir bordaya getirilmeli ve gemi bu noktadan terk edilmelidir.
8. Gemide bol köpük yapabilme imkanı var ise filikalar köpükle örtülmelidir.

ÇEVRESİNDEKİ DENİZ YÜZEYİNDE YANMA OLAN  VE ALEVLERLE KAPLI BİR GEMİYİ CAN FİLİKASIYLA TERK;

Açık filikalarda;

1. Filikayı denize verecek ve idare edecek personelden başlamak üzere insanlara mümkün olduğunca yanmaz elbise giderilmelidir.
2. Bu personel filikayı terke hazır hale getirmeli, filikanın üstü ıslak branda ile örtülmeli ve köpük veya yağmurlama su ile korunmalı, daha sonra filika güverte seviyesine kadar indirilmelidir.
3. Diğer kişiler ıslak kalın giysilerle, brandalarla, çuvallara sarılarak kapalı yerlerden çıkarılarak süratli bir şekilde filikaya bindirilerek filikada bulunan brandanın altına sokulmalıdır.
4. Bu işler tamamlanınca filika mayna borda edilerek hemen avara edilmeli ve alevlerin bulunmadığı yöne doğru kaçılmalıdır.
5. Bol köpük bulunan gemilerde filika ve filikadaki insanlar köpükle koruma altına alınabilirler.
6. Yukarıda belirtilen işlemler yapılırken devamlı su hüzmesi ile filikanın soğutulmasında yarar vardır.

Kapalı filikalarda;

1. Filikayı denize verecek ve idare edecek personele  yanmaz giysiler gidirilerek filikalar hazırlanır.
2. Bu arada su hüzmesi ile filika soğutulmaya çalışılır.
3. Yolcu ve personel açık filikalardaki gibi filikalara bindirilir.
4. Filikanın havalandırma kapakları ile tüm menholleri kapatılır.
5. Filikanın içine hava veren tertibat çalıştırılır.
6. Motor çalıştırılır ve filika mayna borda edilir.
7. Filika yüzünce -eğer varsa- su püskürtme sistemi çalıştırılarak ortamdan hemen uzaklaşmaya çalışırlar.