Arya - Melis Yıldız Önceki yazılarımızda petrol, petrol sızıntısı ve petrolün hava etkisiyle aşındırma süreçlerini inceledik. Bu bölümde ise olası bir petrol sızıntı durumunda petrolün bertaraf yöntemlerini kısaca inceleyeceğiz.
PETROL SIZINTILARINDA KULLANILAN BERTARAF YÖNTEMLERİ
Günümüzde, denizlerimize sızan petrollerin çevre ve canlıların üzerindeki etkilerinin azaltılması amacı ile bir çok bertaraf yöntemi kullanılmaktadır. Bu yöntemler yakma, çevreyi bariyerler ile çevirme, su köpüğü, kimyasal madde kullanımı, mekanik temizleme, mikroorganizma ekme, sorbent, çöktürme metodu, emülsiyon haline getirme ve grafen aerojeldir.
1. Yakma
Sızan petrol kıyıdan uzak bölgelerde yakılarak (Şekil 1) bertaraf edilebilir fakat yakma işlemi yapılmadan önce sızmış olan petrolün denizde ne kadar süre kalmış olduğunun saptanması gerekmektedir. Bunun sebebi uzun süredir denizde bulunan petrolün kolayca yanabilecek uçucu bileşenlerin artık kaybolmuş olmasıdır.
2. Bariyerler ile Çevirme
Liman ve kıyılara yakın oluşmuş kazalarda kullanılabilir ama bu yöntem uygulanırken suyun durgun olması gerektiği unutulmamalıdır. Eğer yüzeyde dalgalar şiddeti etkili bir faktör ise bu yöntem işe yaramayacaktır. Dökülmüş olan petrolün çevresi yüzen borular ile çevrilerek petrol hapsedilir (Şekil 2) ve yayılması engellenir. Böylece kapana kısılmış petrol kepçeler veya çeşitli aletler ile temizlenebilir.
3. Su Köpüğü Kullanma
Petrol kirliliği olan bölgenin etrafına ve altından verilen basınçlı hava (Şekil 3) petrolün dağılmasını engeller. Sığ sularda etkilidir.
4. Kimyasal Madde Kullanma
Açık denizlerde ve dalgalı koşullarda kullanılabilen bir yöntem olup kimyasal madde ile petrolü muhafaza edebilen jelimsi bir dış tabaka ile petrolün etrafını çevirerek yapılır. Soğuk su koşulları bu yöntemi etkisiz kılabilmektedir.
5. Mekanik Temizleme
Petrol temizlemek için kullanılan gemilere monte edilmiş bir toplama sistemi (Şekil 5) sayesinde yüzeyde yayılan petrol mekanik olarak toplanabilmektedir. Bu yöntem durgun sularda etkilidir. Ayrıca mekanik temizleme ile toplanılan petrol tekrar kullanılabilir.
6. Mikroorganizma Ekme
Bilindiği üzere bazı mikroorganizmalar petrolü parçalayabilir. Bu yöntem ile hidrokarbonları parçalayabilen mikroorganizmalar (Şekil 6) sızan petrol bölgesine ekilerek petrolün ayrıştırma süreci hızlandırılır. Uygun şartlar olmadığında ve oksijen tüketimi artacağı için ekosisteme zarar verebilir. Çok kullanılan bir yöntem değildir.
7. Sorbant Kullanma
Küçük miktarda petrol birikimlerini ortadan kaldırmak için kullanılır.
8. Çöktürme Metodu
Petrol birikimi olan bölgelerde ince kum, tuğla tozu gibi maddeler kullanılarak petrolün dibe çöktürülmesi sağlayan bir yöntemdir.
9. Emülsiyon Haline Getirme
Emülsiyon yöntemi (Şekil 9) için genellikle dispersantlar kullanılmaktadır. Petrolün yüzey geriliminin düşürülmesi ile su katmanı içinde küçük parçalar halinde dağılması ana hedeftir. Bu şekilde dağılan petrol organizmalar tarafından ve fotolitik olaylarla kolayca parçalanabilir.
10. Grafen Aerojel
Çin’in Zhejiang Üniversitesi’nde kütlesi cm³ başına 0.16 miligram olan “Grafen aerojel” (Şekil 10, 11) isimli bir madde geliştirildi. Bu madde Dünya’nın en hafif katısı olarakta Guinness Rekorlar Kitabına girmeye hak kazanmıştır. Katının %99,8’i havadan oluşmaktadır. Bu yüzden donmuş duman veya katı hava olarak da isimlendirilir. Bu maddenin üretim kolaylığı ve petrolü emme özelliği ayrıca dikkat çekmektedir. Bir jelin sıvı bileşiğinin, bir çeşit gaz ile değiştirilmesiyle üretilen grafen aerojel, katı görünüme sahip olsa da son derece düşük bir kütleye sahiptir ve kendi ağırlığının 900 katı petrol emebilmektedir. Bu da denizlerdeki petrol sızıntılarına karşı materyali çok önemli bir temizleyici haline getirmektedir.
