Fundo - Kıraç Savaşlı İnsanoğlunun denizlere meydan okumak için inşa ettiği gemiler, tarihin en büyük felaketlerinden bazılarını da beraberinde getirdi
Dünya tarihinin en büyük deniz kazalarından bazıları şöyle:
MV Doña Paz kazası
Denizcilik tarihinin en feci deniz kazalarından biri olan MV Doña Paz kazası, binlerce kişinin yaşamına mâl oldu. İlk olarak Japonya siciline kayıtlı olan MV Doña Paz, ilk kez 25 Nisan 1963 tarihinde denize indirildi. Uzun yıllar boyunca Japonların kullandığı gemi, 1975 yılında Filipinler’e satıldı. MV Doña Paz, 5 Haziran 1979 tarihinde ciddi bir yangın yaşasa da bunu atlattı ve daha sonra onarıldı. Restorasyon çalışmalarından sonra tekrar sefere çıkan MV Doña Paz, uzun yıllar boyunca herhangi bir kazayla karşılaşmadı.
20 Aralık 1987 yılında Filipinler’in başkenti Manila’dan yola çıkan MV Doña Paz, kapasitesinin çok üzerinde, yaklaşık 4 bin kişi ile Tacloban’a doğru sefere çıktı. Gece saatlerinde MT Vektor isminde petrol yüklü bir tanker gemisiyle çarpışan MV Doña Paz, kısa sürede alevler içinde kaldı. Kazada her iki gemi de çok ciddi hasarlar aldı ve iki saat gibi kısa bir sürede battı. Kazada sadece 24 kişi hayatta kalabildi. Kazada hayatını kaybedenlerin sayısı ise resmi kayıtlara göre 4 bin 386.
Wilhelm Gustloff (1945)
Dünya tarihinde en çok can kaybına neden olan deniz kazası, 30 Ocak 1945’te meydana geldi. Doğu Prusya’nın Gotenhafen limanından yola çıkan Alman yolcu gemisi “Wilhelm Gustloff,” II. Dünya Savaşı’nın sonunda Almanya’dan Sovyetler Birliği’ne geçen Doğu Prusya’dan kaçan binlerce kişiyi taşıyordu. 1937’de lüks bir yolcu gemisi olarak inşa edilen 25,500 gros tonluk Wilhelm Gustloff, aslında 2 bin yolcu kapasitesine sahipti. Resmi kayıtlarda gemideki yolcu sayısı 6 bin 50 olarak geçmesine karşın kaza sırasında gemide 9 binden fazla kişinin bulunduğu sanılıyor. Sovyetler Birliği’ne ait S-13 denizaltı tarafından fırlatılan üç torpidonun isabet ettiği gemi, sadece 50 dakika içinde Baltık Denizi’nin karanlık ve buz gibi sularına gömüldü. 903 kişinin kurtulmayı başardığı kazada resmi ölü sayısı 5 bin 348 olarak açıklandı. Ancak tarihin en kanlı kazasında yaklaşık 8 bin kişinin öldüğü sanılıyor.
Independenta tanker kazası
15 Kasım 1979 tarihinde İstanbul Boğazı’nda ham petrol yüklü bir tanker gemisiyle bir kuru yük gemisinin çarpışması sonucunda meydana gelen Independenta tanker kazası, 27 gün süren büyük bir yangına ve çevre felaketine sebep oldu. 43 kişinin hayatını kaybettiği bu kaza, Haydarpaşa Limanı’nın 800 metre açığında Türkiye saatiyle sabah 05:30’da Libya’dan yüklediği 94 bin ham petrolü Romanya’ya taşıyan Independenta’nın Karadeniz’den gelen Yunan bandralı gemi Evriyali ile çarpışması nedeniyle gerçekleşti. Patlama sonrasında gemi tamamen yandı ve kullanılamaz hâle geldi. Kaza sonrası 714 bin 760 varil ham petrol yanarak denize karıştı. Yangının sebep olduğu duman nedeniyle havadaki zararlı parçacık oranı insan sağlığını tehdit eder düzeyde arttı. Ağır petrol kirliliği nedeniyle de deniz yüzeyinde siyah bir tabaka oluştu.
Goya (1945)
Alman yük gemisi MV Goya, 16 Nisan 1945’te Baltık Denizi’nde Sovyetler Birliği’ne ait bir denizaltı tarafından vurulduğunda 6 bin 100 kayıtlı, yüzlercesi de kaçak yaklaşık 8 bin kişi taşıyordu. Sadece 7 dakika içinde batan gemiden 183 yolcu kurtulabildi. 6 binden fazla kişi, ya patlama sonucu ya da buz gibi denizde boğularak veya donarak can verdi. Kaza, dünya denizcilik tarihinin savaş dönemindeki ikinci en büyük kazası oldu.
Dona Paz (1987)
Barış döneminin en büyük deniz kazası ise 20 Aralık 1987’de Filipinler’de yaşandı. Yaklaşık 4 bin 500 kişiyle Leyte Adası’dan Filipinler’in başkenti Manila’ya giden Dona Paz feribotu, Tablas Boğazı yakınlarında 8 bin 800 varil benzin taşıyan petrol tankeri MT Vector ile çarpıştı. Çarpışmanın hemen ardından çıkan yangın, feribota yayıldı. Tankerden dökülen benzin, gemilerin çevresini de bir alev deniziyle çevirdi. Feribot yolcularından sadece 24’ü kurtulmayı başardı. Tahmini ölü sayısı 4 bin 375 olarak açıklandı. Vektor’un 13 kişilik mürettebatından ise sadece 2 kişi hayatta kalabildi.
Kiangya (1948)
Binlerce kişiyi taşıyan Kiangya buharlı vapuru, Şanghay’ın 80 kilometre güneyindeki Huanghu Nehri’nin ağzında havaya uçtuğunda takvimler, 4 Aralık 1948’i gösteriyordu. Vapurun, II. Dünya Savaşı sırasında Japon donanması tarafından yerleştirilen bir mayına çarparak infilak ettiği sanılıyor. Yaklaşık 4 bin kişinin ölümüne neden olan kazadan sadece 700 kişi kurtulabildi.
Lancastria (1940)
- Dünya Savaşı sırasında İngiltere hükümetinin Fransa’daki vatandaşlarının tahliyesi için gönderdiği Lancastria gemisi, 17 Kasım 1940’da Alman savaş uçaklarının saldırısına uğradı. Fransa’nın St. Nazair liman kenti açıklarında 20 dakika içinde batan gemide 4 binden fazla kişi yaşamını yitirdi. Gemiden sızan bin 400 ton yakıt, geminin çevresini alevlerle sardığı için kurtulmak için suya atlayanlar yanarak öldü. Kazazedelerin yardımına koşan diğer gemiler, 2 bin 500 kişiyi kurtarmayı başardı.
Peter Zoranic tanker kazası
14 Aralık 1960 yılında Yugoslav bandıralı petrol tankeri Peter Zoranic ve Yunan bandıralı World Harmony gemisinin İstanbul Boğazı’nda çarpışmasıyla gerçekleşen kazanın etkisi tam 52 gün sürdü. Kaza, Kaptan Aristidis Barçis’in yönetimindeki 33 bin tonluk Yunan gemisi World Harmony’nin Pire’den kalkarak Rusya’nın Novoroski Limanı’nda akaryakıt yüklemeye gittiği rota üzerinde bulunan İstanbul Boğazı’nda, Rusya’dan kalkan 26 bin tonluk petrol tankeri Peter Zoranic’e çarpması ile gerçekleşti. Boğaz’ın en dar yerlerinden biri olan Kanlıca – İstinye arasında gerçekleşen kazada her iki gemide bulunan mürettebatın büyük bir bölümü kendilerini denize atıp kurtarmaya çalıştı. Kaza esnasında birkaç gün sonra ABD’ye gitmek için hazırlanan Tarsus gemisine yanaşan Peter Zoranic, Türk gemisinin güvertesini tutuşturdu. Her ne kadar gemi yanmaya başlasa da Tarsus gövdesini bir siper olarak kullanıp yangının karaya sıçramasını engelledi.
Halifax faciası (1917)
Fransız askeri yük gemisi Mont-Blanc, 6 Aralık 1917’de Kanada’nın Halifax limanı yakınlarında Norveç gemisi Imo ile çarpıştığında ağzına kadar mühimmat doluydu. Çarpışmanın ardından yanmaya başlayan Mont-Blanc’ın 40 kişilik mürettebatı, patlamadan saniyeler önce suya atlayarak kurtulmayı başardı. Ancak Halifax kentini harabeye çeviren patlamalarda 2 binden fazla kişi yaşamını yitirdi, 9 bin kişi de yaralandı.
Sicilya donanma faciası (1707)
İngiliz donanmasına ait dört gemilik bir filo, 22 Ekim 1707’de Cebelitarık’tan Portsmouth’a giderken Sicilya’nın batısındaki kayalıklara çarparak battı. HMS Association, HMS Eagle, HMS Romney ve HMS Firebrand gemilerindeki yaklaşık 2 bin denizci kazada can verdi.
Le Joola (2002)
Senegal’e ait Le Joola feribotu, 26 Eylül 2002’de saat 23.00 sıralarında Gambia açıklarında alabora oldu. 600 kişi kapasiteye sahip feribotta yaklaşık 2 bin kişi bulunuyordu. Aşırı yüklü geminin, fırtına nedeniyle beş dakika içinde battığı belirlendi. Barış zamanının en büyük ikinci deniz faciası olarak tarihe geçen kazada bin 863 kişi öldü. Kurtulmayı başaran 64 kişi arasında sadece bir kadın vardı.
Nassia tanker kazası
13 Mart 1994 tarihinde Güney Kıbrıs Rum Yönetimi bandıralı Nassia ve yine aynı ülke bandıralı Shipbroker adlı kuru yük gemisinin İstanbul Boğazı’nda çarpışmasıyla meydana gelen kaza büyük bir yangına neden oldu. Karadeniz’den Marmara’ya geçmek üzere boğaza giren Nassia ile Marmara’dan Karadeniz’e geçmek isteyen Shipbroker gemisi, Hamsi Limanı – Filburnu hattında çarpıştı. Rumeli Kavağı’na doğru sürüklenen her iki gemiden Nassia, Dikilikaya fenerine yaslandı; Shipbroker ise Anadolu Kavağı vapur iskelesinin kuzeyine oturdu. Gemide bulunan 98 bin 600 ton ham petrol, 600 ton mazot, 250 ton fuel-oil ve yaklaşık 80 bin ton ham petrol yanmadan kurtarıldı. Büyüklükleri farklı olan 12 tanktan üçü ise yandı.
Titanik (1912)
Dünya tarihinin en çok bilinen, çok sayıda romana ve filme konu olan deniz kazası, 15 Nisan 1912’de Atlas Okyanusu’nun kuzeyinde meydana geldi. Asla batmayacağı ileri sürülen lüks yolcu gemisi Titanik, ilk seferinde 2 bin 223 yolcu ve mürettebatla İngiltere’nin Southampton kentinden New York’a gidiyordu. Gemi, 15 Nisan’da aniden ortaya çıkan bir buzdağına çarptığında saatler 23.40’ı gösteriyordu. Gemi, saat 02.20’de okyanusun karanlık sularına gömüldü. Kazada bin 514 kişi öldü. Bunlardan bazıları, buz gibi sularda donarak can verdi. Birkaç saat sonra kaza yerine ulaşan Carpathia gemisi, 710 kişiyi kurtardı.
Toya Maru (1954)
Japonya’ya ait feribot Toya Maru, 26 Eylül 1954’te Hokkaido ve Honşu adaları arasındaki Tsugaru Boğazı’nı geçerken Marie Tayfunu nedeniyle battı. Kazada bin 153 kişinin öldüğü açıklandı. Ancak feribota biletsiz binen çok sayıda yolcu olduğu için tam ölü sayısı hiçbir zaman kesinlik kazanmadı.
USS Indianapolis(1945)
Tinian’daki ABD hava üssüne ilk atom bombasının en önemli parçalarını taşıyan donanma gemisi USS Indianapolis, 30 Temmuz 1945’te Japon denizaltısı I-58’in saldırısına uğradı. 12 dakika batan gemi, bin 196 mürettebattan 300’ünü denizin derinliklerine götürdü. Filikalarla batan gemiden kurtulmayı başlayan 900 denizci, köpekbalıklarının cirit attığı sularda aç susuz günlerce kurtarılmayı bekledi. Bölgede devriye gezen PV-1 Ventura gemisi, yardımlarına koştuğunda yarısından çoğu için artık çok geçti. PV-1 Ventura, sadece 317 denizciyi kurtarabildi.
El Selam Boccaccio 98 (2006)
Suudi Arabistan’ın Duba kentinden Mısır’ın güneyindeki Safaga’ya doğru yelken açan El Selam Boccaccio 98 feribotu, 3 Şubat 2006’da Kızıl Deniz’de battı. Bin 312 yolcu ve 96 mürettebat taşıyan gemiden sadece 388 kişi kurtulabildi. Feribot, yaklaşık bin kişiye mezar oldu.
Estonia (1994)
RORO gemisi Estonia, 28 Temmuz 1994’te Baltık Denizi’nin buz gibi sularına gömüldü. Yapılan incelemeler, geminin pruva kısmındaki bir kapağının açık kalması nedeniyle su aldığını ortaya çıkardı. 852 kişinin yaşamını yitirdiği kazadan 137 kişi kurtuldu.
Princess of the Stars (2008)
Filipinler’e ait Princess of the Stars adlı feribot, 21 Haziran 2008’de San Fernando açıklarında Fengşen Tayfunu’na yakalanarak alabora oldu. Gemide bulunan 747 kişiden sadece 57’si kurtuldu.
Ertuğrul Fırkateyni (1890)
Türkiye tarihinin en büyük deniz faciasını 16 Eylül 1890’da yaşadı. Dönemin Osmanlı Sultanı II. Abdülhamid, 1887’de Japonya İmparatoru Komeii’nin yeğeninin bir savaş gemisiyle İstanbul’u ziyaret etmesinin ardından Japonya’ya bir heyet göndererek iade-i ziyaret yapılmasını emretti. Donanmanın en güzel gemisi kabul edilen Ertuğrul Fırkateyni, II. Abdülhamid’den Japon İmparatoruna mücevherli imtiyaz nişanı ve diğer hediyeleri götürecekti. Temmuz 1889’da İstanbul’dan yola çıkan gemi, uğradığı ülkelerin halkları tarafından törenlerle karşılandı. Gemi, 11 aylık yolculuğun ardından 7 Haziran 1890’da Japonya’nın Yokohama Limanı’na vardı. Üç ay Japonya’da kalan gemi, İstanbul’a dönmek üzere 15 Eylül 1890’de Yokohama Limanı’ndan ayrıldığında dönüşü olmayan yolculuğu da başlamış oldu. Kuşimoto Adası açıklarında tayfuna yakalanan Ertuğrul Fırkateyni, 16 Eylül 1890’da kayalara çarparak battı. Kazada 587 denizci şehit oldu. Kurtulmayı başaran 69 denizci, Japonya imparatorunun talimatıyla Hiei ve Kongo adlı iki askeri gemi ile İstanbul’a gönderildi. Türk ve Japon halklarını birbirine yakınlaştıran kazanın kurbanları için 1891’de Kuşimoto’da bir anıt inşa edildi.
Üsküdar faciası (1958)
Cumhuriyet tarihinin en büyük deniz kazalarından biri İzmit Körfezi’nde meydana geldi. İzmit ile Değirmendere arasında sefer yapan Üsküdar feribotu, şiddetli lodos nedeniyle 1 Mart 1958’de battı. 272 kişinin yaşamını yitirdiği kazadan sadece 39 kişi kurtulabildi.
Kaynakça:
Corpus sigorta ”Geçmişteki gemi yangınları” Erişim:18.03.2024
https://corpussigorta.com.tr/blog/is-dunyasi/gecmisteki-gemi-yanginlari-149
Anadolu ajansı “Tarihin en büyük deniz kazaları” Erişim:18.03.2024
https://www.aa.com.tr/tr/dunya/tarihin-en-buyuk-deniz-kazalari/166396
