Pruva - Hale Özdemir Öncelikle bize biraz kendinizden bahsedip eğitim ve iş hayatınıza değinebilir misiniz?
Merhaba, ismim Nilgün Bal Doğan. Aslen Malatyalıyım, evli ve bir çocuk annesiyim. İTÜ Denizcilik Fakültesi, Gemi Makineleri İşletme Mühendisliği bölümü mezunuyum. Mezun olduktan sonra 8 ay kadar Ya/Sa Denizcilik Teknik Departmanında çalıştım. Daha sonra Uzakyol Vardiya Mühendisi olarak gemilerde çalışmaya başladım. 13,5 ay kuru yük gemilerinde vardiya mühendisi olarak çalıştıktan sonra tanker gemilerinde çalışmaya başladım ve gemi çalışma hayatıma Ya/Sa tankercilik ve Genel Denizcilik şirketlerinin oil & product ve crude-oil tipi yük taşıyan gemilerinde devam ettim. Arada yine 6 ay kuru yük gemisinde Baş Mühendis olarak çalıştıktan sonra tekrar tanker gemilerine dönerek mesleğime devam ettim.
Neden bu mesleğe yöneldiniz? Bu mesleğe yönelmenizde çevrenizden aldığınız tepkiler nelerdi?
Üniversite sınavı sonrası bu bölümü seçerken hem okuldan hem de mezunlardan bilgi alarak tercih yaptım. Mesleğin olumlu ve olumsuz taraflarını özet olarak da olsa anlatmışlardı. Öncelikli seçmemdeki sebepler iş garantisinin olması, karada da iş imkânlarının çeşitliliği ve dünyayı gezebilme imkanı.
Ailem tercihlerim konusunda her zaman destek oldu. Çevremde ise kadınlar için zorluğundan bahsedenler çoğunluktaydı. ‘Başka meslek mi kalmadı bunu seçiyorsun’ gibi birçok tepki ile karşılaştım fakat ben yapabileceğime inandığım için bu tepkileri göz ardı ederek yoluma devam ettim.
Üniversite yıllarınız da ‘denizde kadın’ fikirleri ve tepkileri nasıldı? Bu tepkiler doğrultusunda hiç ben yapamayacağım dediğiniz zaman oldu mu ve bu insanlara karşı kendinizi nasıl kanıtladınız?
Elbette ki okul zamanında ‘Kadının gemide yeri yok. Gemide kadın uğursuzluk getirir.’ düşüncesine sahip insanlar da vardı, destekleyip yüreklendiren insanlar da vardı. Fakat bizim dönemde kadın sayısı fazlaydı ve bu da bizim için bir avantajdı. Sayı ne kadar fazla olursa insanların benimsemesi de o kadar kolay oluyor. Fakat yine de olumsuz tepkilerle karşılaştığımız zamanlar oldu. Ben daha 1. Sınıfta iken birkaç üst sınıfın yaptığı bazı hareketler nedeniyle ümitsizliğe kapıldığım bir dönem oldu. Hatta gemi yaşantısı da böyleyse yapamam diye düşünerek okulu bırakmayı, bölüm değiştirmeyi bile düşündü. Fakat bu düşüncemden vazgeçmemi sağlayan yine üst dönemlerinden başka insanlar oldu. Hayatın her döneminde sizi düşürmeye çalışan insanlarla karşılaşırsınız önemli olan o insanlara rağmen devam edebilmektir. Ben de beni düşürmeye çalışan insanlara rağmen devam ettim ve gemi hayatında gelebileceğim en üst seviyeye kadar geldim.
Erkeğin egemen olduğu denizcilik sektöründe bir kadın olarak pozitif veya negatif bir ayrımcılıkla karşılaştınız mı? Karşılaştıysanız eğer bu durumda neler yaptınız?
Gemi çalışma hayatım boyunca her iki durumla da karşılaştım. Pozitif ayrımcılık olarak yapılan limanda dışarı çıkmalarda biraz daha toleranslı davranmak, ağır bir iş yaparken yardımcı olmak şeklinde birkaç örnek verebilirim. Açıkçası bunlar beni mutlu etmişti, desteklendiğini, yanında birilerinin olduğunu bilmek güzel bir duygu. Bu insanı daha çok cesaretlendirip şevkini arttırıyor. Negatifin de ise ister istemez insan etkileniyor ve morali bozuluyor. Fakat ben hep işimi düzgün yapmaya ve bu mesleği layıkıyla yapmak için çaba gösterdim. Bunun karşılığı olarak da negatif düşünceye sahip insanların da düşüncelerinin zamanla değiştiğini gördüm. Bunu gördükçe de, ben de zaman içinde insanların ilk tepkileri olumlu karşılayıp yoluma devam etmeyi öğrendim.
Sizce kadınlar sektörde kendini ifade edebiliyor mu?
Elbette ki edebiliyor. Daha okulda iken kendini doğru ve düzgün şekilde ifade edebilmenin temelleri atılıyor. Meslekte de zaman içerisinde bu konuda önemli ölçüde yol katediliyor. Günümüzde bu meslekte bulunan kadınların oldukça büyük dayanışması var. Bu konuda birçok kuruluş, dernek var, sosyal medya üzerinden yardımlaşmalar, vs. çok oluyor. Ve artık denizcilik sektöründe kadınlar ciddi oranda kabul görüyor. Bu da kadınların kendilerini ifade ettiklerinin bir göstergesi olduğunu düşünüyorum.
Peki, size göre “denizcilik sektöründe kadın” nedir?
Bence artık kaldırılması gereken bir ifade. Bu şekilde ayrıştırıcı ifadelerin bırakılarak bu sektörde özellikle de gemilerde çalışan insanların çalışma ve yaşama koşullarının iyileştirilmesi konularının daha fazla ele alınması ve çalışmalar yapılması gerektiğini düşünüyorum.
İlerde neyi hedefliyorsunuz? Hayatınızın geri kalanında bunu da yapmalıyım dediğiniz bir şey var mıdır?
Mesleki olarak gemi hayatında istediğim şeylerin neredeyse tamamını yaptım. Bundan sonra denizde elde ettiğim tecrübenin desteğiyle gemi işletmeciliğinde uygun bir mevkide çalışmaya yapmaya devam etmek isterim. Bir de gemi ile çalışmadan tüm dünyayı gezmek.
Denizciliği seçerek okuyan biz öğrencilere tavsiyeleriniz nelerdir?
Öncelikle seçtiğiniz bu meslek çok değerli ve özel bir meslek. Lütfen bunun bilincinde olarak çalışma hayatınıza başlayın ve mesleğinizi saygı duyarak yapın. Unutmayın ki gemilerde çalışırken bizler sadece kendimizi değil aynı zamanda Türk milletini ve Türk denizciliğini temsil ediyoruz. Atamızın da dediği gibi “Denizciliği Türk’ün büyük milli ülküsü olarak benimsemeli ve az zamanda başarmalıyız.” Bu düşünce ile hareket ederek Türk denizciliğini hak ettiği mevkiye getirmeli ve artık dünyada denizcilik sektöründe daha üst yerlerde bulunmalıyız.
Mesleğimiz her zaman kendini yenileyen sürekli yeni kurallar ve uygulamalar çıkan bir meslek bu nedenle her zaman yeniliklere açık olarak kendinizi güncel tutmanız gerekmektedir. Çalıştığım dönem boyunca özellikle yeni zabit arkadaşlarda gördüğüm bir eksiklik soru sormaktan çekinmeleriydi. ‘Artık stajyer değilim bu soruyu sorarsam ne düşünürler’ gibi düşüncelere kapılabiliyor bazı arkadaşlarımız fakat bu yanlış bir düşünce. Tereddüt ettiğiniz ya da aklınıza takılan soruları mutlaka sorun. Herkes hatalar yapabilir, hata yaptığınız zaman ya da bir sorunla karşılaştığınız zaman dürüst davranın. Aksi takdirde dönülemez hatalar ortaya çıkabiliyor. Kendinizin ya da beraber çalıştığınız insanların iş güvenliği konusunda mutlaka önlemlerin alınmasını sağlayın. Çünkü insan hayatı her şeyden değerlidir. Not tutma ve not defteri taşıma alışkanlığı edinin, unutmayın ’Söz uçar, yazı kalır’. Gemide bulunan tüm ekipmanların kitapları mevcuttur. Bu kitapları nasıl kullanmanız gerektiğini mutlaka öğrenin. Bir işi ne kadar çok yapmış olursanız olun yine de o işe başlamadan ilgili kullanım kitapçığı (instruction manuals) bir göz atın. Aşırı özgüven hata yapma ihtimalini arttırır. Ve son olarak mesleğinizi saygı, sevgiyle ve dürüstlükle yapın. Şimdiden hepinize kolaylıklar ve selametler diliyorum.
Bu değerli vaktinizi ayırdığınız ve sorularımızı cevapladığınız için DARGEB ailesi adına teşekkür ederiz.
HALENUR ÖZDEMİR İTÜ DENİZ ULAŞTIRMA İŞLETME MÜHENDİSLİĞİ
ÖZLEM ÇAKMAK OMÜ DENİZ VE LİMAN İŞLETMECİLİĞİ
