Arya - Melis Yıldız
Çağımızda teknolojik gelişmeler ve büyüyen ticaret hacmine paralel olarak son yıllarda gemilerin boyutları ve tonajları giderek büyümekte özellikle petrol dahil, tehlikeli yük taşıyan gemi sayısında ve taşınan tehlikeli yük miktarında meydana gelen artışlar, seyir, can ve çevre güvenliği açısından ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Özellikle tanker kazaları sonucu denize dökülen petrol ürünleri çevre kirliliğine neden olmaktadır.
Can, mal ve deniz çevresini korumak için gerekli önlemleri almak amacıyla deniz kazalarına neden olan faktörleri tespit etmek, tanımlamak, meydana gelebilecek kazaların önlenmesine ilişkin gerekli tedbirleri almak ve gerekli düzenlemeler yapmak amacıyla deniz kazaları incelenmektedir. Deniz kazalarının incelenmesi, rapor edilmesi ve her Bayrak Devletinin deniz kazasını incelemekle yükümlü olduğu hususu Uluslararası Kanun ve Sözleşmeler ile belirlenmiştir.
Denize dökülen bir ton petrol, yayılarak 1.200 hektarlık petrol kirinden oluşan bir örtü oluşturur. 50 bin tonluk bir petrol gemisi, her seferinde, denize 500 ton petrol akıtır. Örneğin; 1990 yılında başlayan Irak’ın Kuveyt’i işgali sonrası meydana gelen deniz ve atmosfer kirliliği, çevre açısından çok büyük zararlara neden olmuştur.
Genel olarak dünya denizlerinde meydana gelmiş büyük ölçekli deniz kazaları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bu kazaların incelenmesi sonucunda Ulusal ve Uluslararası bazı yasal düzenlemeler gerçekleşmiştir ve bu konu hakkındaki inceleme sonuçlarına yazının son kısmından ulaşabilirsiniz.
DÜNYA DENİZLERİNDE MEYDANA GELMİŞ DENİZ KAZALARI | |
1912, TITANIC | Yunan mitolojisindeki en ünlü Tanrılardan birisinin ismi verilen Titanic, İngiltere’nin Southampton limanından yola çıkmış, 15 Nisan 1912 yılında Newfoundland’da bir buzdağına çarparak batmıştır. Titanic batış anında iki parçaya ayrıldı. Gemini ön kısmı suların basıncına dayanamayarak parçalandı ve saate 30 mil hızla denizin dibine varırken gemini kıç kısmı 50 feet derinlikte çamura batmıştı. Gemide bulunan 2.223 yolcu ve mürettebattan 1.513’ü hayatını kaybetmiştir. Kayıp sayısı 1.572’dir. Gemideki filikaların kapasitesi 1,178 kişilikti bu yüzden insan kaybı çok olmuştur. Geminin batmasında, geminin yapımında kullanılan çok sert ve dolayısıyla esnekliği çok az olan kaliteli çeliğin payının da olduğu düşünülmektedir. Gemi üç saat gibi kısa bir süre içinde Kuzey Atlantik’in buzlu sularına gömülmüştür. ABD’de yayınlanan National Enquirer Dergisinin ortaya çıkardığı gizli raporda ve 19 Nisan 1912 tarihinde tamamlanarak Amerikan Senatosuna sunulan gizli Titanik raporunda facia ile ilgili şimdiye kadar bilinmeyen geminin gözcülerine dürbün verilmediği için buz dağlarının zamanında fark edilip rotayı değiştirmek gibi bir imkanının olmadığı ve gemide yolcuların yarısını bile kurtarmaya yetecek tahliye sandalının olmadığı belirtilmektedir. |
1934, SS MORRO CASTLE | New york City ve Havana arasında seyir yapan lüks bir yolcu gemisi olan Morro Castle’de yangın çıkması sonucu gemi yanmıştır.137 yolcu ve gemi mürettebatı hayatını kaybetmiştir. |
1940, LANCASTRIA | II. Dünya Savaşı sırasında İngiltere hükümetinin Fransa’daki vatandaşlarının tahliyesi için gönderdiği Lancastria gemisi, 17 Kasım 1940’da Alman savaş uçaklarının saldırısına uğradı. Fransa’nın St. Nazair liman kenti açıklarında 20 dakika içinde batan gemide 4 binden fazla kişi yaşamını yitirdi. Gemiden sızan bin 400 ton yakıt, geminin çevresini alevlerle sardığı için kurtulmak için suya atlayanlar yanarak öldü. Kazazedelerin yardımına koşan diğer gemiler, 2 bin 500 kişiyi kurtarmayı başardı. |
1945, WILHELM GUSTLOFF | Dünya tarihinde en çok can kaybına neden olan deniz kazası, 30 Ocak 1945’te meydana geldi. Doğu Prusya’nın Gotenhafen limanından yola çıkan Alman yolcu gemisi “Wilhelm Gustloff,” II. Dünya Savaşı’nın sonunda Almanya’dan Sovyetler Birliği’ne geçen Doğu Prusya’dan kaçan binlerce kişiyi taşıyordu. 1937’de lüks bir yolcu gemisi olarak inşa edilen 25,500 gros tonluk Wilhelm Gustloff, aslında 2 bin yolcu kapasitesine sahipti. Sovyetler Birliği’ne ait S-13 denizaltı tarafından fırlatılan üç torpidonun isabet ettiği gemi, sadece 50 dakika içinde Baltık Denizi’nin karanlık ve buz gibi sularına gömüldü. 903 kişinin kurtulmayı başardığı kazada resmi ölü sayısı 5 bin 348 olarak açıklandı. Ancak tarihin en kanlı kazasında yaklaşık 8 bin kişinin öldüğü düşünülmektedir. |
1945, USS INDIANAPOLIS | Tinian’daki ABD hava üssüne ilk atom bombasının en önemli parçalarını taşıyan donanma gemisi USS Indianapolis, 30 Temmuz 1945’te Japon denizaltısı I-58’in saldırısına uğradı. 12 dakika batan gemi, bin 196 mürettebattan 300’ünü denizin derinliklerine götürdü. Filikalarla batan gemiden kurtulmayı başlayan 900 denizci, köpekbalıklarının cirit attığı sularda aç susuz günlerce kurtarılmayı bekledi. Bölgede devriye gezen PV-1 Ventura gemisi, yardımlarına koştuğunda yarısından çoğu için artık çok geçti. PV-1 Ventura, sadece 317 denizciyi kurtarabildi. |
1953, DUMLUPINAR | 1953 yılı 3 Nisan’ı 4 Nisan’a bağlayan gece, Dumlupınar denizaltısı Ege’de katıldığı NATO tatbikatından geri dönüş yolunda, Çanakkale Boğazı’ndaki Nara Burnu’nu dönerken İsveç bandıralı yük gemisi Naboland şilebi ile çarpışarak battı. Dumlupınar, 81 denizcimizi kaybettiğimiz Türk denizaltıcılık tarihinin en acı kazasıdır. Dumlupınar; manevralar boyunca iki gün su altında kalmış gemi personeli üstün başarı göstermiştir. Dumlupınar’ın parçalanan baş bodoslamasından hücum eden dalgalar baş üstü dikilen koca denizaltıyı 81 denizciyle birlikte birkaç dakika içinde yutuverdi. Aldığı yara sonucu batan ve manevra dairesinde yangın çıkan Dumlupınar’ın kıç torpido bölümündeki 22 denizci sağ kalmayı başarmış, kurtarılmayı bekliyordu. Denizaltının yerini belli eden ve kazazedelerle telefon irtibatı sağlamak üzere yüzeye bırakılan denizaltı battı şamandırası balıkçılar tarafından bulunmuştu. Kazadan yaklaşık on saat sonra olay yerine gelen Kurtaran gemisi personeli aşağıdaki arkadaşlarını kurtarmak için büyük gayret gösterdi. Ancak daha çalışmanın ilk adımında denizaltının battı şamandırası koparıldı ve Dumlupınar ile irtibat kesildi. Çan kılavuz teli olmayan denizatlıya ulaşmak daha da imkânsız bir hal aldı. Kaza sonrası Dumlupınar Denizaltısı, boğazın 84 metre derinlikteki zemine, 15 derece sağa yatık bir açıyla oturdu. Denizaltının kıç torpido bölmesinde mahsur kalan 22 denizci, acil-imdat telefon şamandırasını su üzerine fırlattı. Bu şamandıra sayesinde, batık denizaltı ile su üzeri arasında kablo ile telefon bağlantısı kuruldu. Kurtarma çalışmalarının imkansızlaşmasından sonra, şiddetli boğaz akıntısından dolayı telefon kablosunun kopmasından hemen önce son kez haberleşildi. Mahsur kalan 22 kişi arasında en rütbeli olan denizaltı adına konuşan Deniz Astsubay Çavuş Selami ÖZBEN’in son sözü “Vatan Sağ olsun” du. Eğer Dumlupınar’ın şamandırası kopmasaydı dalgıçlar telefon kablosuna tutunarak aşağıya inecek ve Kurtaran gemisindeki çan telini denizaltının kurtarma kapağına takabilecekti. |
1956, SS ANDREA DORIA | ANDREA DORIA gemisi, 25 Temmuz 1956 akşamı 1.134 yolcu ve 572 mürettebat ile kısıtlı görüş şartlarında New York’a seyrederken Stockholm feribotu ile Atlantik okyanusunda, iki geminin birbirleri ile mutabakata varamaması nedeniyle çatışmışlardır. Kaza sonucu ANDREA DORIA gemisi sancak tarafına yatmış, su almaya başlamış ve batmıştır. Ancak, haberleşmedeki gelişmeler ve diğer gemilerden yardıma gelinmesi neticesinde 46 yolcunun çatışma nedeniyle ölmesine karşın 1.660 yolcu ve mürettebat kurtarılmıştır. |
1963, LAKONIA | Southhampton’dan Kanarya Adaları’na seyir yapan Lakonia 22 Aralık 1963’te kuaför salonunda çıkan yangın neticesinde 95 yolcu ve 33 mürettebat olmak üzere toplam 128 insan hayatını kaybetmiştir. Hayatını kaybedenlerin yalnızca 53’ü yangın nedeniyle diğerleri ise yaşanan panik nedeniyle düşme ve yaralanmalardan, boğulmadan hayatını kaybetmiştir. Yangın alarmı sesinin bazı yolcular tarafından hiç ya da çok kısık duyulması ve gemiyi terk esnasında panik yaşanması nedeniyle kayıp artmıştır. |
1967, TORREY CANYON | 18 Mart 1967’de 120 000 ton ham petrol taşıma kapasitesi ile döneminde dünyanın en büyük süper tankerlerinden bir tanesi olan Torrey Canyon, navigasyon kural hatası nedeniyle Sicilya Adaları ve İngiltere’de Land’s End karaya oturmuş ve çok büyük bir deniz kirliliğine yol açmıştır. Gemiden 31.000.000 galon (120.000 ton) petrol denize dökülmüş petrol tabakası İngiltere ve Fransa arasında denize yayılmış, 15.000 deniz kuşu zayi olmuş ve kirliliğin etkileri yıllarca sürmüştür. |
1870, HMS CAPTAIN | HMS Captain araştırma gemisi Fransa ve İspanya’ya yakın Biscay Körfezi’nde 17 Eylül 1870 yılında alabora olarak batmıştır. 500 kişilik mürettebatından 18 kişi hayatta kalabilmiştir. Kaza sonucunda kazada denge ve fribordun önemi anlaşılmıştır. |
1973, ANDROS PATRİS | İspanya’nın kuzeybatı kıyısında, Andros Patris’in omurgasında açılan 15 metrelik bir çatlak nedeniyle yaklaşık 50.000 ton petrol döküldü ve 30 kişi öldü. Gemi güneye çekildi ve geri kalan petrol diğer tankerlere nakledildi. |
1975, JACOB MAERSK | Jacob Maersk’in Leixos Limanında (Portekiz) dibe oturması makine dairesinde bir patlamaya ve bütün geminin ateş almasına neden oldu. Dökülen petrol 20 mil uzunluğundaki sahili ve balıkçılık alanlarını kirletti ve toplam 88.000 ton petrol denize döküldü. |
1976, URQUIOLA | Urquiola, İspanya’da La Coruna’ ya doğru girerken dibe oturdu. 108.000 tonluk petrol sızıntısını patlamalar ve yangın izledi. Yayılan kirlilik özellikle kabuklu deniz canlılarına zarar verdi. |
1977, HAWAIIAN PATRIOT | Honolulu`dan 300 mil uzakta Hawaiian Patriot’un omurgasında 100 feet’lik bir çatlak oluştu. Petrolün denize sızması, büyük bir patlamaya neden oldu. Bir kişi öldü ve dökülen 99.000 ton petrol adalardan uzağa sürüklendi. |
1978, AMACO CADIZ | Kötü hava koşullarında Fransa’nın kuzey sahillerinde kaza yaptı. Gemi karaya oturduktan sonra 223.000 ton petrol döküldü. |
1979, BETELGEUSE | İrlanda’daki Bantry Limanı’nda petrol boşaltırken havaya uçtu. 64.000 ton petrol döküldü ve 50 kişi öldü. |
1979, ATLANTIC EMPRESS- AEGEAN CAPTAIN | Atlantic Empress, Hindi Adalarının batısındaki Tobago açıklarında Aegean Captain ile çarpıştı. Gemiler çarpışmadan sonra ateş aldı. Kaza 29 ölümle sonuçlandı ve Atlantic Empress taşıdığı 270.000 ton ham petrolle battı. Aynı zamanda Aegean Captain’dan da şiddetli sızma oldu. |
1979, BURRNAH AGATE | Burrnah Agate, yük gemisi Mimosa ile Teksas açıklarında çarpıştı. Kazayı haftalarca süren yangın ve patlamalar izledi. Yaklaşık 10.000 ton petrol döküldü ve yandı. 32 kişi yaşamını kaybetti |
1983, ASSAMI | Assami, 53.000 ton petrol ile yüklüyken, Muscat-Umman açıklarında önemli bir kaza geçirdi ve petrol denize yayıldı. |
1983, CASTILLO DE BELLVER | İspanya`ya doğru yol alan Castillo de Bellver, Körfez’den yüklediği 250.000 ton hafif ham petrolle, Saldanya Körfezi, Güney Afrika açıklarında alev aldı. Gemi büyük bir patlamadan sonra battı, üç kişi öldü ve petrol kıyıdan uzağa doğru sürüklendi. |
1980’lerin ortasında | Bir geminin atık suyu içinde memleketi Doğu Amerika kıyıları olan deniz anasına benzeyen bir canlının (Mnemiopsis leiydi) gelmesi, balık popülasyonunda ve balıkçılıkta etkili oldu. Kısa sürede tüm Karadeniz’i kuşatan bu canlı, balık larvaları ve küçük balıkların yumurtaları ile başladığı beslenmesine, hamsi, istavrit gibi balıklarla devam ediyor. ● Benzer bir olay da Marmara Denizi’nde mevcuttur. 2010 yılında Çevre ve Orman Bakanlığından, Karadeniz petrollerini taşıyan tankerlerin (2009) Marmara Denizi’ne 1,5 milyon ton balast suyu deşarj ettiği ve balast sularıyla taşınan kırmızı alg türlerinin ekosistemi tehdit ettiği açıklandı. |
1985, NOVA | İran’ın 20 mil güneyinde, Körfez mevkiinde 70.000 ton petrol kaybı vererek battı. |
1987, HERALD OF FREE ENTERPRISE | İngiliz Kanalı’nda Dover ve Calais ile Dover ve Zeebrugge arasında sefer yapan M/S Herald of Free Enterprise Ro-Ro gemisi 6 Mart 1987’de sabahın erken saatlerinde Zeebrugge’den kalkış yaptıktan sonra geminin baş vizörün kalkıştan önce kapatılmaması sebebiyle içeri giren su gemiyi batırmıştır. Kazada 193 yolcu hayatını kaybetti. Deniz suyu sıcaklığının 3°C olması kazada daha fazla insanın ölmesine neden olmuştur. Kazaya, vizör kapatmakla görevli şahsın ihmalkarlığı ve uyuya kalması sebep olmuştur. |
1987, DONA PAZ | Barış döneminin en büyük deniz kazası ise 20 Aralık 1987’de Filipinler’de yaşandı. Yaklaşık 4 bin 500 kişiyle Leyte Adası’dan Filipinler’in başkenti Manila’ya giden Dona Paz feribotu, Tablas Boğazı yakınlarında 8 bin 800 varil benzin taşıyan petrol tankeri MT Vector ile çarpıştı. Çarpışmanın hemen ardından çıkan yangın, feribota yayıldı. Tankerden dökülen benzin, gemilerin çevresini de bir alev deniziyle çevirdi. Feribot yolcularından sadece 24’ü kurtulmayı başardı. Tahmini ölü sayısı 4 bin 375 olarak açıklandı. Vektor’un 13 kişilik mürettebatından ise sadece 2 kişi hayatta kalabildi. |
1988, ODYSSEY | Odyssey, Nova Scotia’nın 700 mil açığında 132.000 ton petrol kaybederek battı. |
1989, EXXON VALDEZ | Bugüne kadar insan eliyle gerçekleşmiş en büyük çevre felaketlerinden biridir. Felakette Exxon Valdez isimli petrol tankerinden resmi verilere göre 10,8 milyon galon petrol denize akmıştır. Alaska Körfezi yakınlarında Prince William Sound açıklarındaki buzdağından kurtulmak isterken kayalıklara çarptı ve çıkan fırtına petrolün güneye doğru yayılmasına sebep oldu. Kazanın 56. günü 870 km uzaklıktaki kıyı şeritleri bile petrole bulanmıştı. Bölgedeki doğal yaşam bundan yoğun şekilde etkilenmiş; deniz kuşlarından katil balinalara kadar bölgede yaşayan birçok türden hayvan ölmüştür. Temizleme çalışmaları gerek bölgenin konumu gerekse bu çapta bir kazanın daha önce yaşanmamış olması sebebiyle pek etkili olmamıştır. Gemi kaptanının alkolik olduğu iddiasıyla şirket ve gemi kaptanı suçlamalarla karşı karşıya kalmıştır. |
1989, KHARG V. | Afrika’nın kuzey batı sahili açıklarında 70.000 ton ham petrol dökerek patladı. |
1991 | İtalya’nın Genova limanından dökülen 1 milyon varil petrol Akdeniz’de meydana gelen en büyük çevre kirlenmesi olarak tarihe geçti. |
1991, KUVEYT PETROL YANGINLARI | Körfez Savaşı sırasında Kuveyt’i işgal eden Irak askerî birliklerinin, ülkedeki 750’nin üzerinde petrol kuyusunu ateşe vermesi ile başladı. Petrol kuyularının çevresinde yer alan mayınlar sebebiyle itfaiye ekipleri gönderilmediğinden yangınlar giderek kontrolden çıktı. Gün başına yaklaşık 6 milyon galonluk (950.000 m3) petrol kaybı yaşandı. Ancak 10 ay gibi bir sürenin ardından söndürülebilen yangınlar, ülkede büyük bir çevre felaketine yol açtı. |
1991, ABT SUMMER | Angola’nın 700 mil açığında 260.000 ton petrol kaybı ile battı. |
1991, MOBY PRICE-AGIP ABZURRO | Ro-Ro gemisi Moby Prince, 80.000 ton hafif ham petrol taşıyan Agip Abzurro’ya Livarno-İtalya’da demirlenmiş haldeyken çarptı. Arabalı vapur ateş aldı ve 143 kişi öldü. Yangın yedi gün devam etti ve orta dereceli deniz kirliliği geniş bir alanı etkiledi. |
1991, MT HAVEN | 144.000 ton ham petrol yüklü MT Haven, Cenova açıklarında demirlemişken ateş aldı ve seri patlamalar geçirdi. Petrolün çoğu yangın sırasında tükendi, fakat 10.000 tonun üzerinde petrol ve yanmış petrol artığı çevreye yayıldı. |
1992, AEGEAN SEA | Aegean Sea, La Coruna-İspanya’da kötü hava koşullarında dibe oturdu. Gemi ikiye bölündü ve ateş aldı. 74.000 ton petrol döküldü ve büyük ölçüde çevresel zarar oluştu. |
1993, MV BRAER | İngiltere’nin kuzeyindeki Shetland Adalarının kayalıklarına çarparak parçalandı. 85.000 tonu bulan tüm petrol aktı ve balıkçılık alanları ile çevreye büyük zarar verdi; kıyıya uçan toz halindeki petrol serpintisi de çiftlik alanlarını kirletti. |
1994, ESTONIA | 28 Eylül 1994’te Baltık Denizi’nde battı. Söz konusu kaza 852 kayıp ile 20. yüzyılın sonlarında meydana gelen en büyük insan kaybının olduğu deniz kazasıdır. Kazanın baş vizörlerin kilidinin arızalanması nedeniyle olduğu belirtilmiştir. Kaza sonrasında, Ro-Ro Yolcu Feribotlarının denge koşulları, Hızlı Kurtarma Botları gereksinimleri ve Denize Adam Düştü Botları gündeme geldi. |
1996, SEA EMPRESS | Sea Empress, Milford Haven İngiltere’de karaya oturdu. 65.000 ton petrol denize döküldü. Kıyı şeridine ve balıkçılığa ciddi boyutlarda zararlar verdi. |
1999, ERICA TANKERİ | 37.000 DWT kapasiteli Erika tankeri İtalya’ya doğru seyir halinde iken, 12 Aralık 1999’da Fransa’nın Britanny kıyılarında tekne kısmında önemli çatlakların oluşması nedeniyle Fransız makamlarından sığınma talep etti. Geminin sığınma talebini Fransız makamları geri çevirdi ve gemi 31.000 MT Fuel Oil yükü ile birlikte batarak Fransa’nın karşılaştığı en önemli kirlilik olaylarından birisine sebep oldu. Biskay körfezini ve Fransa kıyılarını tahrip etti, 150.000 deniz kuşu öldü. Ekosisteme etkisi nedeniyle Fransa tarihinin en kötü petrol faciası olarak tanımlandı. Geminin yol açtığı kirlilik nedeni ile 206 milyon Euro tutan 6872 dava açıldı. Erika tankeri fırtınanın da etkisiyle parçalandı. |
2000 | Şubat 2000’ de Romanya’ da Baia’ da ki altın eldesinde kullanılan siyanür deposundaki kazada 22 mil gals siyanür Tusa nehrinden Tuna’ ya ve oradan Karadeniz’ e girdi. İğneada, Kilyos, Rumeli feneri, İstanbul Boğazında yapılan ölçümlerde CNi 0.13 – 4.56 – 5.87 µg/L miktarında bulundu. Deniz canlılarından, balıkta 0.0093 – 0.013 µg/g midyede 0.056µg/g bulundu. |
2002, PRESTIGE | 77,127 ton ham petrol taşıyan 26 yaşındaki Prestige tankeri İspanya’nın Atlantik kıyısı açıklarında ağır hava koşulları nedeniyle Finisterre Burnu’nun 27 Mil açığında borda saçı çatlaması ile yakıt sızdırmaya başladı. Kısmen az bir sızıntısı olan geminin kurtarılmasının tek çaresinin sığınma limanı olduğunu kabul etmeyen İspanyol otoriteleri, geminin ekonomik bölgesi içine girmesini yasaklayınca tam 6 gün boyunca ağır hava koşullarında Atlantik’te bekleyen tanker, 19 Kasım 2002 de İspanyol kıyılarından 133 mil açıkta ortadan ikiye kırıldı. Personel tahliye edildi. 77.000 Ton Fuel ham petrol denize dökülmüş olup yıllarca İspanya ve Fransa kıyılarını kirletmeye devam etmiştir. |
2003, TASMAN SPIRIT | Umman Denizi’ndeki kazasında 12.000 ton üzerinde petrol döküldü. 16 km’lik sahil şeridi kirlendi. |
2004, ATHOS 1 | Delaware nehrinde (ABD), 265.000 galon (yaklaşık 860 ton) ham petrol sızıntısına neden oldu. |
2004 MV SELENDANG AYU | Batı Alaska’da karaya oturdu, gemi ikiye bölündü ve 1.560 ton petrol denize döküldü. |
2005 | Mısır’ın kuzeyinde 44 mil açığında Singapur yük gemisi ile Marshall Adaları bandıralı petrol tankerinin çarpışması sonucu meydana gelen kazada, 15000 varil ham petrol Akdeniz’e döküldü. |
2007, COSCO BUSAN | Cosco Busan, yoğun sisten dolayı San Francisco körfezinde köprüye çarptı ve 58.000 galon fuel-oil yayıldı. Buna benzer bir kaza aynı bölgede 11 yıl önce The Cape Mohican’dan yaklaşık 40.000 galon fuel-oilin yayılmasına neden olmuştur. |
2007, HEPEI SPIRIT | Vinç mavnası ile M/V Hepei Spirit Güney Kore kıyılarında çarpıştı ve 2.8 milyon galon ham petrol denize döküldü. Taen kasabasının batısında 160 kilometrelik bir sahil şeridini etkileyen büyük çaplı bir kirlilik oluştu. |
2007 | Rusya’nın güneyindeki Karadeniz ile Azor denizini bağlayan Kerch boğazında şiddetli fırtına nedeniyle bir petrol tankeri dahil olmak üzere 11 gemi battı. Kaza nedeniyle 30.000 kuş petrole bulaşarak telef oldu ve ağır yakıtın denize dökülmesiyle deniz tabanında birikerek canlılara büyük zarar verdi. |
2010, MT BUNGA KELANA 3 | Singapur Boğazı’nda yük gemisi ile çarpıştı. 2.000 ton petrol denize döküldü. |
2010, BP DEEPWATEER HORIZON | ABD tarihindeki en büyük petrol sızıntısıdır. Meksika Körfezinde meydana gelen kazadan Mississippi Nehri deltası da etkilenmiştir. Meksika Körfezi’ndeki Deepwater Horizon petrol platformundaki patlama sonucunda 11 işçi hayatını kaybetti ve 757 milyon litreden fazla petrol denize yayıldı. |
2010, MSC CHITRA | MSC Chitra, Jawaharlal Nehru Limanında başka gemi ile çarpıştı. Ortalama 600 ton petrol döküldü |
2012, COSTA CONCORDIA
| İtalya’da kaza yapan Costa Concordia da tüm dünyayı üzüntüye boğmuştu. 13 Ocak 2012’de 4 bin 200 kişiyle Civitavecchia kentinden Savona kentine gitmek üzere yola çıkan lüks gemi, Giglio Adası açıklarında kayalıklara çarparak yan yatmış ve 32 kişiye mezar olmuştu. |
2013 | Tayland petro kimya şirketi PTT Global Chemical’a ait kıyı ötesi boru hattında sızıntı meydana geldi ve toplam 50 bin litre civarında ham petrolün aktığı belirtildi. |
2013 | 29 Mart 2013’te ExxonMobil boru hattı ile Kanada ağır ham petrollerinin Athabasca sahasından taşınması sırasında boruların bir kısmı yırtıldı. Yaklaşık 1,900 m³ petrol ve su karışımı yayıldı. Bu alandaki evler ve yaşam alanları büyük zarar gördü. |
2014, SOUTHERN STAR VII | Shela Nehrinde (Sundarbans, Bangladeş), 350,000 litre petrol taşıyan tanker devrildi. Petrol yaklaşık 350 km²’lik alana yayıldı. |
2019 | Meksika’nın Cozumel Adası açıklarında iki lüks yolcu gemisi çarpıştı. Deniz trafiğinin oldukça yoğun olduğu kıyıda, gemi kaptanlarından birinin manevra yapmaya çalışması sonucu 290 metre uzunluğundaki Carnival Glory adlı geminin arkası, 294 metre uzunluğundaki Carnival Legend adlı gemiye çarptı. Gemide büyük hasar oluşurken 6 kişi de yaralandı. Kazaya karışan her iki gemideki yolcu ve mürettebat tahliye edildi. |
2019, CSL VIRGINIA | CSL Virginia, 7 Ekim 2019’de Korsika açıklarında Akdeniz’de Tunus bandıralı Ro-Pax feribotu Ulysse ile çarpışması sonucu ağır hasar gördükten sonra hurdaya satılmıştı. Olay, konteyner gemisinin yakıt depolarından denize 500 bin litreden fazla ağır akaryakıt dökülmesine neden oldu. |
2020, ONE APUS | Japonya’ya giden ONE Apus isimli kargo gemisi fırtınaya yakalandı. Tarihin en büyük kargo kaybı olduğu belirtilen kazada 2 bine yakın kargo okyanusta kayboldu. 14 bin konteyner taşıma kapasitesi olan geminin yolculuğu sırasında şiddetli dalgalarla karşılaştığı açıklanırken, kaybolan yüzlerce konteyner arasında 54’ü havai fişek, sekizi pil ve ikisi sıvı etanol olmak üzere tehlikeli madde taşıyan toplam 64 konteynerin kaybolduğu ifade edildi. |
2020, VLOC STELLAR BANNER | Güney Koreli Polaris Denizcilik’in sahibi olduğu 2016 yapımı VLOC Stellar Banner, Şubat sonuna doğru Brezilya kıyılarında karaya oturdu. Neyse ki 20 mürettebatın tümü sağ salim tahliye edildi. Demir cevheri yüklü gemi, karaya oturmasından üç aydan fazla bir süre geçtikten sonra batırılmak üzere yeniden yüzdürüldü ve kıyıdan yaklaşık 150 km uzakta kasıtlı olarak batırıldı. Kuşkusuz Stellar Banner tarihte karaya oturup batırılan ilk gemi değil ancak özellikle batma anının video görüntülerinin internette yer alması, bu olayı 2020’nin en akılda kalan anlarından biri haline getiriyor. 43 mürettebatlı Gulf Livestock 1’in batması ve yalnızca 2 kişinin kurtulabilmesi, Venezuela Sahil Güvenlik’e ait 79,9 metrelik kıyı devriye botu Naiguta’nın batması, İran donanmasına ait Hendijan sınıfı destek gemisi Konarak’ın İran firkateyni Jamaran’dan atılan bir füzeyle yanlışlıkla vurulması ve 270.000 ton ham petrol taşıyan MT New Diamond’da çıkan yangının bir mürettebatın ölümüne neden olması, 2020’de yaşanan diğer üzücü kazalar arasındaydı. |
Deniz kazalarının incelenmesi sonucu gerçekleştirilen petrol ve çevre kirliliğine yönelik Ulusal ve Uluslararası bazı yasal düzenlemeler:
Petrol kaynaklı deniz kirliliğinin günümüzde olağanüstü boyutlara ulaşmış olması, kirliliğin önlenmesi bağlamında hem kıyı devletlerini hem de uluslararası toplumu yakından ilgilendiren bir konudur. 1920’li yılların başlarında Kanada, İtalya, İspanya, Portekiz ve Hollanda gibi ülkeler kendi limanları açısından petrol kirliliğinin önlenmesi için düzenlemeler ön görürken, 1922 yılında İngiltere, 1924 yılında da ABD kendi karasuları açısından petrol kirliliğinin önlenmesine ilişkin kanunları kabul etmiştir. Konunun tek bir kanunda kapsamlı bir şekilde düzenlenmesinin en tipik örneği ise ABD’de kabul edilen 1990 OPA (Oil Pollution Act)’dır.
TITANIC faciasının ardından, denizci ülkeler, Londra’da bir araya gelmiş olup bu faciadan öğrenilen dersler dikkate alınarak 1914 yılında Denizde Can Emniyeti Uluslararası Sözleşmesi (SOLAS) gündeme alındı. SOLAS’ın Beşincisi 1974 yılında kabul edildi ve halen yürürlüktedir. Filikaların sayısı, tehlike alarmları, buz devriyeleri, buzlu bölgelerde seyir hızı, Mevki Belirleyiciler (EPIRB), Tahliye Kaydırakları, dalma giysileri, can filikalarının tasarımı vb. konular bu kaza ile SOLAS da gündeme gelmiştir.
MORRO CASTLE, kazası sonrasında yangın emniyeti kuralları geliştirildi. Bugün yangın söndürücü malzemelerin kullanılması, otomatik yangın kapıları, yangın alarmları ve yangın talimatları Morro Castle kazası sonucunda alınan önlemlerdir.
SS ANDREA DORIA, kaza sonrası yapılan inceleme ve araştırmalar neticesinde radar eğitimlerinin geliştirilmesi ve kısıtlı görüş şartlarında seyir konuları hakkında yeni kurallar çıkmıştır. SOLAS değişikliği gündeme gelmiştir.
LAKONIA, kaza neticesinde yangın emniyeti kuralları geliştirildi.
TORREY CANYON kazası sonucunda 1973 Denizlerin Gemiler Tarafından Kirletilmesinin Önlenmesine Ait Uluslararası Konvansiyonu (MARPOL) gündeme gelmiş ve CLC 1969-Petrol Kirliliği Zararları için Sivil Sorumluluk konusundaki Uluslararası Antlaşma gibi yeni kurallar oluşturulmuştur.
EXXON VALDEZ, felâket sonrasında petrol taşımacılığına ilişkin birçok yeni yasa ortaya atılmış, dünya çapında olası çevre felaketlerine müdahale tekniklerinden tankerlerin çift cidarlı olmasına kadar birçok konuda gelişmeler kaydedilmiştir. 24 Mart 1989 yılında meydana gelen “Exxon Valdez” kazasının ardından, 1992 yılında IMO tarafından kabul edilen değişiklikler ile; 6 Temmuz 1996’da veya daha sonra inşa edilen yeni tankerlerin çift cidar olması, mevcut tankerlerin ise, prensip olarak teslim tarihinden sonraki 30 yıldan daha geç olmamak üzere hizmet dışı bırakılması kararı alınmıştır.
MV ERIKA, IMO, 1999 da ERIKA kazasından sonra sığınma alanları konusunu MSC gündemine aldı.
1999 yılında “Erika” ve 2002 yılında “Prestige” felaketlerinin ardından, sırasıyla, 2001 değişiklikleri ile; mevcut tek cidarlı tankerlerin hizmet dışı bırakılması için öngörülen tarihin prensip olarak 2015 yılına, 2003 değişiklikleri ile de; bu tarihin 2010 yılına çekilmesi kararları alınmıştır.
1999 yılında vardiya standartları, özel eğitim gereksinimleri, tüm yolcu gemilerinde mürettebatın insan davranışları konusunda eğitimi ve kriz yönetiminin ele alınması ve değişiklikler gündeme geldi
PRESTIGE kaza sonucunda tankerlerde çift cidar uygulaması başlatılmıştır. Ayrıca, PRESTIGE gemisinin batmasından sonra da IMO 23. meclis kararında (Kasım/Aralık 2003) sığınma alanları ile ilgili iki karar kabul edilmiş olup bunlar; A.949(23) Yardıma İhtiyaç Duyan Gemiler İçin Sığınma Alanları Konusunda Rehber Bilgiler ve A.950(23) Deniz Yardım Hizmetleri (MAS)’dir. IMO’nun sığınma alanları ile ilgili A.949 sayılı kararı, yardıma ihtiyaç duyan, ancak personel emniyetinin tehlikeye düşmediği gemiler için geçerlidir. İnsan canı tehdit altında olduğu zaman (geminin batma durumu gibi) SAR konvansiyonu uygulanacaktır.
HERALD OF FREE ENTERPRISE kaza sonrasında SOLAS incelemeleri hızlanmış ve Uluslararası Güvenli Yönetim (ISM) Kod kapsamında gemilerin gemide ve karada güvenli işletilmesi kodu yürürlük çalışmaları başlamıştır.
Bu konuda yazmış olduğumuz bir diğer yazıyı inceleyerek “Yasal Çerçeve” kapsamındaki bilgilere daha detaylı bir şekilde ulaşabilirsiniz. Ayrıca bu kısımdaki tablomuzda dünya denizlerindeki kazalardan bahsedilirken, diğer yazımızda Türk denizlerinde meydana gelmiş deniz kazaları mevcuttur.
KAYNAKÇA
ERİK, N. Y. 2015. Petrol Tankeri Kazaları ve Neden Olduğu Çevre Kirliliği, Cumhuriyet Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Sivas, Mavi Gezegen sayı: 20, s: 5-7, 11.
ECE, J. N. (2008, 4 Eylül) Tarihe Geçen Deniz Kazaları ve Önlemler.
Anadolu Ajansı, (2014, 17 Nisan) Tarihin En Büyük Deniz Kazaları.
