Abramak - Doğukan Üzüm Büyük Deniz Savaşları
⦁ Delta Savaşı, M.Ö.1178: Tarihteki ilk deniz savaşı olarak bilinen Delta Savaşı Nile Nehri Deltasının doğu kesiminde Mısırlılar ile Denizci Kavimler olarak anılan Fenike, Miken, Rodos, Giritlilerden oluşan birlik arasında yapılmıştır. Mısır Firavunu III. Ramses ‘in saldırısı püskürtülürken Mısırlıların amacının D.Akdeniz deniz ticaretinin ele geçirilmesi olduğu görülmektedir. Savaşı anlatan hiyeroglif Medinet Habu’da bulunan tapınak duvarında yer almaktadır.
⦁ Salamis Savaşı, M.Ö. 480: Perslerin Trakya ve Yunanistan’ı almak üzere batıya yaptığı seferde Yunan site devletleri(Atina, Korint, Megara, Sparta vb.) ile Persler arasında yapılan savaşta 371 Yunan gemisine karşı 1271 Pers gemisi yer aldı. Perslerin 50 kürekçiden oluşan penteconters’larına karşı Yunanların 200 mürettebatı olan triremes’leri savaşı Yunanlıların zaferiyle sonuçlanmasını sağladı. Savaşa yaklaşık 200.000 denizci ve askerlerin katıldığı düşünülmektedir. Salamis savaşı Yunan – Pers Savaşları için bir dönüm noktası teşkil etmektedir. Bu muharebeden sonra artık Yunanlar karşı saldırıları başlayacaktır.
⦁ Cape Ecnomus Savaşı, M.Ö.256: Kartacalılarla Romalılar arasında yapılan savaşa 330 Kartaca 350 Roma gemisi ile toplam 300.000 askerin katıldığı sanılmaktadır. Akdeniz deniz ticaretini ele geçirmek ve elde tutmak için yapılan Punic(Pön) Savaşları denilen Kartaca-Roma savaşlarının ilkidir. Roma’nın zaferiyle sonuçlanan savaşlar, MS. 5. Yy.’a kadar Roma’ya Akdeniz’de hâkimiyet sağladı.
⦁ Red Cliffs Savaşı, M.Ö.208: Yuan hanedanlığının son döneminde Yang-Çe Nehri (Gökırmak) ağzında yapılan savaşa 270 geminin katıldı. Bir iç savaş olarak hükümdarlığı ele geçirmek üzere yapılan savaşa 1.000.000 askerin katıldığı sanılmaktadır. Katılan asker sayısı olarak tarihteki en büyük deniz savaşıdır.
⦁ Actium Savaşı, M.Ö.31: Roma dünyasının kontrolü amacıyla Marcus Antonius, Cleopatra ve Octavius arasında yapılan savaşta 500’den fazla savaş gemisi kullanılmıştır. Antonius’un Kleopatra ile evlenerek bir doğu imparatorluğu kurmaya kalkması ⦁ kendi halkı ile arasının açılmasına neden olmuştu. Muharebeyi kazanan Octavius Roma’nın tek lideri haline geldi. Savaş İtalya’nın Mısır’a karşı ya da Batı’nın Doğu’ya karşı galibiyeti olarak bilinir. Aktium Muharebesi, Roma iç savaşının sonucunu belirleyerek Antonius ve Kleopatra İskenderiye’ye çekilmek zorunda kalmıştı.
⦁ Yamen Savaşı, 1279: Yuan hanedanlığı ile Song hanedanlığı arasında yapılan Çin-Guangdong yakınlarındaki savaşa 1000 savaş gemisinin katıldığı sanılmaktadır. Yuan hanedanlığının kazandığı savaşta 200.000 asker yer almıştır.
⦁ Lake Poyang savaşı, 1363: Çin’in en büyük tatlı su kaynağı olan Poyang gölünün hakimiyeti için Ming hanedanlığı ile Yuan hanedanlığı arasında yapılan savaşa 650,000 asker katılmıştır.
⦁ Preveze Deniz Savaşı, 1538: Akdeniz hâkimiyetini ele geçirmek amacıyla Barbaros Hayreddin Paşa’nın kumandasındaki Osmanlı donanması ile Amiral Andrea Doria kumandasındaki Haçlı donanması arasında yapılan savaşta Osmanlılar kadırga türü kürekli gemiler kullandılar. Haçlı donanmasında ise hem kürekli gemiler hem de yelkenli kalyonlar vardı. Barbaros, rüzgâr hafifleyince hareketsiz kalan Haçlı yelkenli gemilerini uzaktan top ateşine tuttu. Böylece birçok gemi battı ve savaşı Osmanlı donanması kazandı. Barbaros Hayreddin Paşa‘nın komutası altında 122 ⦁ kadırga ve ⦁ galyot ile 12.000 ⦁ levent vardı. Haçlı donanması ise 112 kadırga, 50 ⦁ kalyon ve 140 ⦁ barka olmak üzere 60.000 askeri taşıyordu. Savaşı kazanan Osmanlı devleti Akdeniz’in tek gücü haline geldi.
⦁ İnebahtı(Lepanto) Savaşı,1571: Osmanlılar ile Haçlılar arasında geçen savaşta 177 kadırga ve 30 kalyonla birlikte 295 parça gemiden oluşan Haçlı donanması karşısında, 272 gemiden oluşan Osmanlı donanması vardı. Bu savaşta her iki taraf da ağır kayıplara uğradı. Hıristiyanların yaralıları arasında sonradan Don Kişot adlı romanıyla üne kavuşacak olan Cervantes de vardı. Savaş Osmanlılar’ın yenilgisiyle sonuçlandı. İnebahtı Deniz Savaşı, her iki tarafın da temelde küreklere ve mahmuzlama yöntemine dayandığı son deniz savaşıdır.
⦁ Cerbe Deniz Muharebesi, 1560: ⦁ Tunus’un ⦁ Cerbe Adası açıklarında ⦁ Kaptan-ı Derya ⦁ Piyale Paşa kumandası altındaki 86 kadırgadan oluşan Osmanlı Donanmasıyla ⦁ İspanyol kuvvetlerinin başını çektiği 54 kadırga 66 barçadan oluşan Haçlı Donanması arasında yapılmıştır. ⦁ Osmanlıların büyük bir zafer kazandığı bu savaşta ⦁ Preveze⦁ ‘de uygulanan yarım ay şeklindeki savaş düzeninde açık denizde haçlı donanmasına büyük bir darbe vuran Piyale Paşa, Giovanni Andrea Doria’nın filosunu yakalayıp rampa etti, fakat kaptan Doria küçük bir sandal ile ağır yaralı halde kaçmayı başardı. Deniz savaşı Türk’lerin kesin zaferi ile sonuçlandı. Türk tarihinde Cerbe Zaferi’nden, ⦁ Preveze⦁ ‘den sonra gelen ikinci büyük deniz zaferi olarak bahsedilir.
⦁ Manş Kanalı savaşları, 1588-1589: İspanyol donanmasıyla İngiliz donanması arasında yapılan savaşların asıl amacı dünya deniz hâkimiyetinin ele geçirilmesidir. Kraliçe Elizabeth’in dışa açılma ve deniz imparatorluğu kurma politikası ile İspanyol imparatorluğunun sömürgecilik mücadelesi söz konusudur. İspanyollar’ın kat kat güverteli 130 kalyondan kurulu yenilmez sanılan Büyük Armadası daha hafif ve kıvrak 200 teknelerden oluşan İngiliz donanması karşısında ağır bir yenilgiye uğradı.
⦁ Abukir savaşı, 1798: Amirali Nelson yönetimindeki İngiliz donanmasının Mısır kıyılarında Mısır’ı işgal eden Fransız donanmasına karşı kazandığı deniz savaşıdır. Bu savaş sonucunda Napolyon Mısır’da ordusuyla mahsur kalmış, Osmanlı devleti de biraz da olsa rahatlamıştır. Savaş vesilesiyle padişah Amiral Nelson’a bir madalya vermiştir.
Trafalgar Savaşı, 1805: İngilizlerle İspanyol-Fransız donanması arasında yapılan savaşa Amiral Nelson komutasında 33 zırhlı gemi ve İspanyol-Fransız komutasında 41 gemi katılmıştır. Fransız ve İspanyol donanmalarının ağır yenilgisi ile sonuçlanmıştır. Fransız ve İspanyol donanmaları toplamda 39 adet olan gemilerinin 22’sini kaybederken Amiral Horatio Nelson kumandasındaki 21 gemilik İngiliz donanması kayıp vermemiştir. Ağır yaralanan Nelson, sonradan hayatını kaybetmiştir. ⦁ Londra⦁ ‘nın merkezindeki Trafalgar Meydanı ismini bu zaferden almıştır ve meydanın göbeğinde Amiral Nelson’un devasa bir sütun üzerindeki heykeli bulunmaktadır. Bu yenilgi ile ⦁ Napolyon’un ⦁ Britanya⦁ ‘yı işgal hayalleri suya düşmüştür. İngiliz donanması 18. yüzyılda ele geçirdiği deniz hâkimiyetini bu zaferle pekiştirmiştir.
Tsuşima Savaşı, 1905: Güçlü topların ve torpillerin kullanıldığı ilk büyük deniz savaşı Japonlar ile Ruslar arasında geçti. Baltık Denizi’nden yola çıkan Rus gemileri nerdeyse dünyanın yarısını kat ederek Japon sularına girdi. Japon gemileri İngiliz yapımıydı ve Japon gemicileri de İngilizler tarafından eğitilmişti. Sonucu topçular belirledi; savaşı daha iyi eğitilmiş olan Japonlar kazandı.
⦁ Jutland Savaşı, 1916: I. Dünya Savaşı’nda, denizlerin önde gelen iki gücü İngiltere ve Almanya’nın donanmalarının karşılaştığı savaş modern savaş gemilerinden oluşan büyük filolar arasında geçti. Jutland Savaşı Almanlar’ın çekilmesiyle sona erdi. Bu savaşta üç tane İngiliz battlecruiser’ı(hms queen mary, hms invincible, hms indefatigable) ani ve büyük bir patlamanın ardından bir kaç dakika içinde batmıştır.
Doç. Dr. Yasemin NEMLİOĞLU KOCA
KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ
DENİZCİLİK FAKÜLTESİ
DENİZCİLİK KÜLTÜR VE TARİHİ
DERS NOTLARI
